Εκλεκτική Αλαλία στη Σχολική Ηλικία

Η Εκλεκτική Αλαλία, είναι μια σπάνια διαταραχή της παιδικής ηλικίας, η συχνότητα της οποίας υπολογίζεται περίπου στα 7/1000 παιδιά. Η διαταραχή αυτή, που παρατηρείται λίγο περισσότερο στα κορίτσια από ότι στα αγόρια, εμφανίζεται περίπου στα 5 έτη και χαρακτηρίζεται από την πλήρη έλλειψη ομιλίας σε επιλεγμένες περιπτώσεις.

Ποιες δυσκολίες παρουσιάζουν τα παιδιά με εκλεκτική αλαλία;

Εκτός όμως, από την απουσία ομιλίας τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν και κάποιες άλλες δυσκολίες σε επίπεδο συμπεριφοράς όπως:

• Υπερβολική συστολή
• Κοινωνική απομόνωση και εσωστρέφεια
• Παρορμητική συμπεριφορά
• Αρνητισμός
• Παθολογική προσκόλληση
• Ξεσπάσματα θυμού
• Εξουσιαστική συμπεριφορά
• Κοινωνική φοβία ή κοινωνική αγχώδη διαταραχή
• Σωματικά συμπτώματα όπως είναι ναυτία, πόνοι στο στήθος, διάρροια κτλ.
• Μη ποιοτική βλεμματική επαφή, «παγωμένη» γλώσσα σώματος
• Αισθητηριακά προβλήματα: μπορεί να αποφεύγει μέρη με πολύ κόσμο, έντονο φώς ή ήχους, μπορεί να μην ανέχεται κάποια είδη υφασμάτων ή ακόμα και τις ετικέτες από τα ρούχα του, ενώ επίσης, είναι πιθανόν να τον ενοχλούν απτικά ερεθίσματα, όπως είναι το χάιδεμα, το χτένισμα των μαλλιών κτλ.

Οι γονείς που έχουν παιδιά πάσχοντα από εκλεκτική αλαλία, θεωρούν συχνά ότι τα παιδιά τους είναι ιδιαιτέρως ντροπαλά ή τεμπέλικα, καθώς τα παιδιά τους μιλούν χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα με τα αδέρφια τους, τους γονείς, τους φίλους και το στενό ενδεχομένως οικογενειακό τους περιβάλλον, όπως παππούδες, γιαγιάδες, θείες, θείους κτλ.

Έτσι, οι γονείς σχηματίζουν μια λανθασμένη εικόνα σχετικά με την ακριβή κατάσταση του παιδιού τους, πιστεύοντας ότι είναι κάτι «περαστικό» και δεν χρειάζεται αντιμετώπιση.

Επίσης, αποδίδουν πολλές φορές ευθύνες στους άλλους/τρίτους που έρχονται σε επαφή με το παιδί και αυτό αρνείται την επικοινωνία μαζί τους.

Αίτια Εκλεκτικής Αλαλίας

Η επιστημονική κοινότητα είναι αβέβαιη για τα αίτια που προκαλούν την εκλεκτική αλαλία, αλλά εξαιτίας της συσχέτισης της με διαταραχές του άγχους, πολλοί ισχυρίζονται ότι η κατάσταση αυτή είναι κληρονομική και πιθανόν γενετική. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η εμφάνιση της εκλεκτικής αλαλίας σε ένα παιδί μπορεί να οφείλεται σε:

• Υπερπροστατευτικές ή κυριαρχικές μητέρες και αυστηρούς ή απόμακρους πατέρες, όπου η εκλεκτική αλαλία λειτουργεί ως προστατευτικός μηχανισμός για το παιδί
• Ψυχολογικά τραύματα (π.χ. σεξουαλική κακοποίηση, εισαγωγή σε νοσοκομείο) που συνέβησαν κατά την διάρκεια μιας από τις κρίσιμες περιόδους της γλωσσικής ανάπτυξης
• Διαζύγιο όταν το παιδί είναι μικρό
• Θάνατος αγαπημένου προσώπου
• Διαρκείς μετακινήσεις
• Προσπάθεια του ίδιου του παιδιού να προσελκύσει την προσοχή σημαντικών ανθρώπων (όπως γονιών και εκπαιδευτικών), μια συμπεριφορά που ενισχύεται από τις αντιδράσεις των άλλων
• Μίμηση ενός «σιωπηλού» γονιού
• Πολιτισμική παράδοση της οικογένειας
• Δίγλωσσες/πολυγλωσσικές οικογένειες όπου το παιδί κατά την περίοδο των 2–4 ετών έζησε σε μια ξένη χώρα, ερχόμενο σε επαφή με μια άλλη γλώσσα

Αντιμετώπιση της Εκλεκτικής Αλαλίας

Η παιδική αλαλία απαιτεί πολυπαραγοντική/διεπιστημονική αντιμετώπιση η οποία περιλαμβάνει τη λογοθεραπεία, την ψυχοθεραπεία και την ειδική αγωγή. Αν η αλαλία εξακολουθεί να υπάρχει και στα χρόνια της εφηβείας, τότε τις περισσότερες φορές η φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι αναπόφευκτη και συγχρόνως απαραίτητη (π.χ. αντικαταθλιπτικό σερτραλίνη).

Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε κάποια βασικά βήματα αντιμετώπισης της εκλεκτικής αλαλίας που μπορούν να ακολουθήσουν τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί.

• Μην πιέζετε το παιδί να μιλήσει
• Δώστε στο παιδί περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσει μια εργασία ή να δώσει μια απάντηση
• Ενθαρρύνετε τις συναναστροφές με τους συνομηλίκους και φέρτε το σε επαφή με παιδιά εκτός σχολείου
• Δώστε έμφαση σε δραστηριότητες που δεν απαιτούν τη χρήση του λόγου, όπως είναι η ζωγραφική, η μουσική κτλ.
• Ένας καλός τρόπος για να κάνετε το παιδί να μιλήσει είναι η λανθασμένη ονομασία των πραγμάτων. Έτσι το παιδί έχει την δυνατότητα να διορθώσει τους γονείς, π.χ. «Ο γάιδαρος είναι λαχανικό».
• Στο τραγούδι ή στο παίξιμο διαφόρων ρόλων ανάμεσα στους φίλους ή στα αδέρφια, πρέπει το παιδί με την αλαλία να παίρνει και αυτό μέρος, να μην αφήνεται εκτός.
• Σε κάποια παιδιά έχει αποτέλεσμα να μην τα κοιτάς στα μάτια όταν τα ρωτάς. Μπορείτε εναλλακτικά να κοιτάζετε το αντικείμενο της συζήτησης ή έξω από το παράθυρο. Επίσης, δεν βοηθάει κανένα παιδί να συζητάτε για την δυσκολία του με τρίτους, μπροστά του ή να του λέτε: “γιατί δεν το λες, αφού το ξέρεις” ή “αχ πότε θα μιλήσεις” ή “μπράβο τι φοβερός που είσαι που το είπες”. To μόνο που κάνετε είναι να ενισχύετε το άγχος του.
• Δώστε οι ίδιοι το παράδειγμα, πάρτε τον μαζί σας για ψώνια, για μια βόλτα στη γειτονιά και γίνετε ομιλητικοί με όσους συναναστρέφεστε, καλέστε κόσμο στο σπίτι, τραγουδήστε μαζί του, γίνετε πιο κοινωνικοί.