Μαθαίνοντας λεξιλόγιο με τη χρήση όλων των αισθήσεων μας: το παράδειγμα με το ζυμάρι

«Όταν ακούω, ξεχνώ.

Όταν βλέπω, θυμάμαι.

Όταν κάνω, καταλαβαίνω».

Η παραπάνω κινέζικη παροιμία δείχνει τη σημασία που έχουν οι αισθήσεις στη διαδικασία της μάθησης. Οι πέντε αισθήσεις είναι η ακοή, η αφή, η όραση, η γεύση και η όσφρηση και είναι το κύριο μέσο για να αποκτήσουμε καινούριες γνώσεις. Σπάνια βιώνουμε μια εμπειρία με μία μόνο αίσθηση. Οι αισθήσεις μας συνεργάζονται για να μας προσφέρουν μια συνολική εικόνα των εμπειριών μας.

Η μάθηση πραγματώνεται όταν το μυαλό συγκεντρώνει πληροφορίες από όλες τις αισθήσεις και τις συνδέει με προηγούμενες γνώσεις. Η χρήση πολλών αισθήσεων για την κατάκτηση πληροφοριών, βοηθάει τη μάθηση να έχει περισσότερο νόημα και χρησιμότητα.

Τα παιδιά μαθαίνουν φυσικά με όλες τις αισθήσεις. Από τη γέννησή τους τα παιδιά είναι ειδικοί στο να μαθαίνουν και με τις πέντε αισθήσεις ενεργές. Δεν έχουν μάθει να διαλέγουν πληροφορίες που θεωρούν πιο σημαντικές από μία μόνο αίσθηση. Τους ενδιαφέρουν τα πάντα!

Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσετε ότι τα μικρά παιδιά βιώνουν νέες καταστάσεις καθώς παίζουν. Τα μικρά παιδιά καταλαβαίνουν τον κόσμο με το να ακούν, να αγγίζουν, να βλέπουν , να γεύονται και να οσμίζονται. Όταν κάποιος τους προσφέρει ένα καινούριο παιχνίδι, το ζουλούν με τα χέρια τους και το τρίβουν στα μάγουλά τους. Επιθυμούν να αισθανθούν το παιχνίδι με ποικίλους τρόπους. Βάζουν το παιχνίδι στο στόμα τους και γύρω από τη μύτη τους για να το γευτούν και να το μυρίσουν. Ακούν τους ήχους που βγάζει το παιχνίδι. Μετά παρατηρούν αν υπάρχει σχέση ανάμεσα στο ζούληγμα του παιχνιδιού και στον ήχο που βγάζει.

Τα παιδιά αγαπούν να μαθαίνουν. Συνεχίζουν να ελέγχουν τις ιδέες τους για να βεβαιωθούν πως οι πληροφορίες είναι σωστές (ζουλούν το παιχνίδι σε διάφορες χρονικές στιγμές και συχνότητες ή αλλάζουν το πόσο σφιχτά ζουλούν το αντικείμενο). Συχνά, προσφέρουν τα παιχνίδια σε ενήλικες για να παρατηρήσουν πώς θα χρησιμοποιήσουν εκείνοι τα παιχνίδια. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν από τη γέννησή τους μέχρι την ηλικία των τεσσάρων χρόνων περισσότερα από κάθε άλλη περίοδο.

Τα παιδιά μαθαίνουν από την ενεργή συμμετοχή τους σε εμπειρίες

Οι γονείς πρέπει να συμπεριλάβουν όσες περισσότερες αισθήσεις του παιδιού μπορούν, για να τα βοηθήσουν να πετύχουν το μέγιστο βαθμό μάθησης. Τα παιδιά μαθαίνουν πως τα μάτια της κουζίνας καίνε όχι μόνο όταν ακούν τους ενήλικες να λένε «Αυτό το μάτι καίει». Ούτε μαθαίνουν, μόνο, όταν βλέπουν τους ενήλικες να ενεργούν με τρόπο που δηλώνει ότι αποφεύγουν το καυτό. Τα παιδιά μαθαίνουν όταν οι ενήλικες μιλούν για τα ζεστά μάτια ενώ τα ίδια αισθάνονται λίγη από τη ζέστη τους και παρατηρούν την αντίδραση των ενηλίκων στο ίδιο περιστατικό. Καθώς το παιδί ακούει, παρακολουθεί, αισθάνεται και δημιουργεί λόγο, μαθαίνει για τα ζεστά μάτια.

Ο λόγος είναι η «κόλλα» που βοηθά το παιδί να βγάλει νόημα μέσα από όλες αυτές τις αισθητηριακές πληροφορίες

Χρησιμοποιήστε περιγραφικές λέξεις για διαφορετικές αισθήσεις.

Τι βλέπεις;

όμορφο / άσχημο

βρώμικο / καθαρό

μεγάλο / μικρό

χρώματα (κόκκινη μπάλα)

αριθμούς (δύο σκύλοι)

σχήματα (Κρατήστε όλοι χεράκια. Σχηματίστε έναν κύκλο.)

 

Τι ακούς;

δυνατό / χαμηλό

 

Πώς μυρίζει;

ωραία / βρωμάει

 

Τι γεύση έχει;

γλυκό / αλμυρό / πικρό

καλή / άσχημη

 

Πώς το αισθάνεσαι;

ζεστό / κρύο

τραχύ / απαλό

μαλακό / σκληρό

βρεγμένο / στεγνό

Ασχοληθείτε με λεκτικές δραστηριότητες ενώ παίζετε με πλαστελίνη ή με ζυμάρι για παιχνίδι

Η μάθηση είναι εύκολη αν η δραστηριότητα περιλαμβάνει τις αισθήσεις. Ένας καλός τρόπος για να ενθαρρύνετε την ανάπτυξη εννοιών και της ικανότητας περιγραφής ταυτόχρονα είναι να προσφέρετε στα παιδιά εμπειρίες με την χρήση πλαστελίνης/ζύμης. Τα παιδιά χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους για να μυρίσουν τη ζύμη, να ξεχωρίσουν διαφορετικά χρώματα και σχήματα, να αισθανθούν την υφή και να ακούσουν περιγραφικό λόγο που ταιριάζει με την εμπειρία.

Χρησιμοποιήστε τη συνταγή για ζυμάρι που δίνεται στο τέλος του άρθρου για ευχάριστο παιχνίδι και για παιδιά από δύο έως δέκα χρόνων. Βοηθήστε τα παιδιά να φτιάξουν ζύμη για παιχνίδι. Στη διάρκεια της διαδικασίας, μιλήστε και ενθαρρύνετε τα παιδιά να μιλήσουν και να κάνουν ερωτήσεις.

Τι αίσθηση σου αφήνει το αλεύρι;
Το έχεις ξαναδεί αυτό;
Πού λέει αλεύρι στη σακούλα;
Για τι πράγμα χρησιμοποιούμε το αλεύρι;
Τι γεύση έχει;
Θέλεις να το φας έτσι; Γιατί όχι;

Κάντε παρόμοιες ερωτήσεις καθώς τα παιδιά βοηθούν να μετρήσετε τα συστατικά. Χρειάζονται να μάθουν να χειρίζονται το υλικό με κουτάλι, να το μαζεύουν, να ρίχνουν συστατικά, να ανακατεύουν και να πλάθουν. Το να ρίξουν αλάτι στο μείγμα διαφέρει από το να ρίξουν λάδι. Η διαφορά έγκειται στο πώς βιώνει το παιδί την ενέργεια σε επίπεδο αισθήσεων. Η συζήτηση αυτών των εμπειριών με ενήλικες ή μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά, βοηθάει τα μικρά παιδιά να μάθουν «έννοιες».

Μόλις φτιάξετε το ζυμάρι, ασχοληθείτε με δραστηριότητες που χτίζουν έννοιες και λόγο. Χρησιμοποιήστε λέξεις όπως είναι το βλέπω, αισθάνομαι, γεύομαι, μυρίζω κτλ για να αναγνωρίσετε αυτό που μαθαίνει το παιδί μέσω των διαφορετικών αισθήσεων. Χρησιμοποιήστε ψαλίδι που να μην είναι κοφτερό για να φτιάξετε φιδάκια μικρά και μεγάλα, ίσια ή κυματιστά. Τώρα, μπορείτε να κάνετε λόγο για τη σύγκριση διαφορετικών μεγεθών.

Χρησιμοποιήστε χαρακτήρες που έχετε φτιάξει από ζυμάρι για να πείτε μια ιστορία μαζί με το παιδί. Μπορείτε να επινοήσετε μια ιστορία ή να αναπαραστήσετε ένα αγαπημένο παραμύθι. Μπορείτε να χρωματίσετε τη ζύμη με χρώμα για φαγητά ώστε να παρέχετε στο παιδί την εμπειρία να ανακατέψει χρώματα. Μπορείτε να κάνετε χρήση μικρών πλαστικών μπουκαλιών για πλάστη και ειδικών πλαισίων για κουλουράκια ή άλλων αντικειμένων για να φτιάξετε σχήματα. Αυτό βοηθάει τα παιδιά να μάθουν για τη σχέση αιτίας – αποτελέσματος και τα σχήματα. Όταν η ζύμη έχει πατικωθεί, γίνεται ταμπλέτα γραφής για να ζωγραφίσουν τα παιδιά ή να γράψουν το όνομά τους. Η επιφάνεια μπορεί να γίνει πάλι επίπεδη για διαφορετικές εμπειρίες.

Οι πιθανότητες είναι ατελείωτες. Η αξία της χρήσης του ζυμαριού έγκειται στην ποικιλία των τρόπων και των καταστάσεων όπου μπορεί να εφαρμοστεί. Μια φορά δεν είναι αρκετή. Τα παιδιά μαθαίνουν να διατηρούν τον έλεγχο στον τρόπο που μεταχειρίζονται το υλικό μόνο μέσω αρκετής και σημαντικής εξάσκησης.

Άλλες δραστηριότητες που δεσμεύουν πολλαπλές αισθήσεις

Παρόμοιες δυνατότητες μάθησης είναι διαθέσιμες με:

• Παιχνίδια στην μπανιέρα
• Ένα σκεύος με ρύζι και άλλα δοχεία διαφόρων μεγεθών
• Παιχνίδι σε κουτί με άμμο
• Κομμάτια από παραπανίσια ζύμη για κουλουράκια ή ψωμί
• Κουλουράκια φτιαγμένα με ειδικές φόρμες
• Δημητριακά σε σχήμα «Ο» ή γλυκά περασμένα σε σπάγκο
• Ζωγραφική με νερό στο πεζοδρόμιο
• Φούσκες από σαπούνι σε σκεύος

Συνταγή για ζυμάρι παιχνιδιού

1 κούπα αλεύρι

½ κούπας αλάτι

½ κούπας νερό

1 κουταλιά της σούπας μαγειρικό λάδι

Λίγες σταγόνες χρώματος για φαγητό

Ανακατέψτε καλά!

 

Η ζύμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά και ξανά αν τη διατηρείτε σε πλαστικό σακουλάκι στο ψυγείο. Οι φόρμες για τα κουλουράκια και ένας πλάστης είναι ευχάριστα συμπληρώματα. Ένα μικρό πλαστικό μπουκάλι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν πλάστης αλλά και φόρμα για να σχηματίσετε κουλουράκια. Αποτυπώστε σχέδια στο ζυμάρι με ένα μολύβι, μια οδοντογλυφίδα, ένα πιρούνι ή ένα ραβδάκι.

Πηγή: Robert Wortman, Parent Articles 1, Communication Skill Builders, a division of The Psychological Corporation