Εξερευνώντας τις διατροφικές συνήθειες και συμπεριφορές σε παιδιά με αυτισμό

Εδώ θα σας βοηθήσουμε να κατανοήσετε τις διατροφικές συμπεριφορές των παιδιών σας και να αντιμετωπίσετε τα διατροφικά προβλήματα που προκύπτουν.

Ποιά είναι τα προβλήματα διατροφής που μπορεί να έχει ένα παιδί με ΔΑΦ και γιατί;

Όσο και αν φαίνεται περίεργο, η διατροφική συμπεριφορά είναι μια περίπλοκη ανθρώπινη συμπεριφορά καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Τέτοιοι μπορεί να είναι η αναπτυξιακή κατάσταση, η ανατομική κατασκευή, η γενική ανάπτυξη, και οι μηχανισμοί του σώματος που σχετίζονται με τις στοματοκινητικές ικανότητες. Αισθητηριακά προβλήματα μπορούν να περιορίσουν την ποικιλία των τροφών που θα δεχτεί να φάει το παιδί ανάλογα με την υφή, την γεύση, την οσμή του φαγητού κτλ. Η μη σωστή λειτουργία σε κάποιον από τους παραπάνω παράγοντες μπορεί να επηρεάσει την διατροφική συμπεριφορά του παιδιού.

Στη σίτιση εμπλέκονται και οι 5 αισθήσεις (αφή, όραση, γεύση, ακοή, όσφρηση). Συχνά, παιδιά με ΔΑΦ παρουσιάζουν δυσκολίες στην αισθητηριακή τους επεξεργασία με αποτέλεσμα η λήψη της τροφής να μετατρέπεται σε μια πραγματική πρόκληση.

Τα παιδιά με αυτισμό ενδέχεται να παρουσιάσουν προβλήματα συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει μάθει πως αν δεν του αρέσει ένα φαγητό μπορεί να φύγει από το τραπέζι και να πάει να παίξει.

Σύμφωνα με έρευνες, το 69% των παιδιών με ΔΑΦ βρέθηκε απρόθυμο να δοκιμάσει καινούργια φαγητά, ενώ το 46% παρουσίαζε μια «τυποποιημένη» συμπεριφορά  στις διατροφικές του συνήθειες. Τα διατροφικά προβλήματα δημιουργούν μεγάλο άγχος στο παιδί και στους γονείς του. Τα παιδιά χρειάζονται απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και καθορισμένο αριθμό θερμίδων, ώστε να διατηρούν την καλή τους υγεία και να αναπτύσσονται σύμφωνα με καθορισμένα στάδια.

Οι περισσότερες από τις συμβουλές που θα διαβάσετε θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τα διατροφικά προβλήματα που προκύπτουν. Εάν, όμως, δυσκολεύεστε να αντιμετωπίσετε μια κατάσταση, είναι απαραίτητο να αναζητήσετε βοήθεια σε ειδικό επαγγελματία έτσι ώστε να προλάβετε τις σοβαρές συνέπειες στην υγεία του παιδιού σας.

Τι θα πρέπει να σας ανησυχήσει;

• Αν το παιδί σας χάνει βάρος ή δείχνει σημάδια αδυναμίας και όχι καλής υγείας.
• Αν το παιδί τρώει συγκεκριμένες ομάδες από κατηγορίες τροφών (πχ. δεν τρώει καθόλου φρούτα και λαχανικά) ή έχει μικρό αριθμό τροφών στο διαιτολόγιό του.
• Αν η ώρα του φαγητού του προκαλεί άγχος.

Ιατρικά θέματα

Υπάρχουν ιατρικά θέματα που μπορεί να έχουν αντίκτυπο στη διατροφή και στη σίτιση του παιδιού σας.

Το παιδί σας αναφέρει πως έχει στομαχόπονο;

Αν το παιδί δεν τρώει, ίσως είναι ένας δικός του τρόπος να αποφύγει τις στομαχικές διαταραχές. Η δυσκοιλιότητα, πολύ συχνά, λόγω του ότι προκαλεί στομαχικές ενοχλήσεις μπορεί να οδηγήσει σε άρνηση για φαγητό. Προβλήματα όπως γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή στομαχικές διαταραχές σαν παρενέργεια  φαρμάκων που λαμβάνει καθημερινά το παιδί μπορούν να του προκαλέσουν πόνο στο στομάχι με αποτέλεσμα να μην δέχεται να φάει.

Το παιδί σας παρουσιάζει τροφικές αλλεργίες;

Αν αντιληφτείτε πως το φαγητό που τρώει το παιδί σας του προκαλεί δυσπεψία, εξανθήματα ή άλλα συμπτώματα, τότε ίσως το παιδί παρουσιάζει τροφική αλλεργία ή δυσανεξία. Σε αυτή την περίπτωση, απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό όπως στον παιδίατρο σας ή σε κάποιον αλλεργιολόγο ή εξειδικευμένο γαστρεντερολόγο για περεταίρω αξιολόγηση .

Αν και τα παιδιά με ΔΑΦ δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα οδοντιατρικά προβλήματα ή προβλήματα μάσησης σε σχέση με τα άλλα παιδιά, καλό θα είναι να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό για να αποκλείσετε τα συγκεκριμένα ιατρικά προβλήματα.

Συμπεριφορική και αναπτυξιακή κατάσταση

Μπορεί η συμπεριφορική και αναπτυξιακή κατάσταση του παιδιού να επηρεάσει τη σίτιση;

• Πως αποκρίνεται  το παιδί από αισθητηριακή άποψη στο φαγητό του;

Κρατήστε σημειώσεις για το τι τρώει το παιδί, την ποσότητα του φαγητού του, αλλά και ποιά φαγητά απορρίπτει. Η συμπεριφορά του παιδιού κατά τα γεύματα φανερώνει πληροφορίες πολύ χρήσιμές για εσάς αλλά και τον παιδίατρο.

• Τα προβλήματα συμπεριφοράς μπορούν να επιφέρουν προβλήματα στη σίτιση;

Έχει εκδηλώσει το παιδί σας ποτέ κάποια αρνητική συμπεριφορά σε σχέση με το φαγητό η οποία πυροδοτήθηκε ξαφνικά;

Μήπως το παιδί έχει υιοθετήσει την άποψη πως το να είναι συγχυσμένο ή θυμωμένο του επιτρέπει να διαφύγει από μια άβολη κατάσταση; Για παράδειγμα, να φύγει από το τραπέζι και να πάει να παίξει αφού πρώτα έχει σκορπίσει το φαγητό του στο τραπέζι. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, είναι πολύ πιθανό το παιδί να μην δεχτεί να φάει και να πάει να παίξει.

Μήπως το παιδί δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει και να κατανοήσει έννοιες σχετικές με το φαγητό;

Αν το παιδί σας δυσκολεύεται να κρατήσει την προσοχή του, δεν ακολουθεί κανόνες ή είναι ανυπάκουο, πιθανώς δυσκολεύεται να καταλάβει τι περιμένετε από αυτό κατά τη διάρκεια του γεύματος.

Απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις

Για πιο λόγο το παιδί μου προτιμάει τις επεξεργασμένες τροφές και τους υδατάνθρακες ενώ αποφεύγει τα φρούτα και τα λαχανικά;

Οι τροφές με υδατάνθρακες έχουν συχνά πιο ήπια γεύση και οσμή και λιγότερο έντονα χρώματα. Επίσης, το πόσο τραγανό είναι ένα φαγητό παίζει ρόλο στην προτίμηση του παιδιού, αφού μπορεί να το κινητοποιήσει αισθητηριακά. Από την άλλη πλευρά, τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν έντονα χρώματα, γεύσεις και μυρωδιές που αποτελούν ερεθίσματα μεγάλης έντασης για το παιδί.

Πως μπορώ να αποτρέψω το παιδί μου να αποκλείει κάποια φαγητά από το διαιτολόγιό του; Πώς να το ενθαρρύνω να διευρύνει την ποικιλία των τροφών που προτιμάει;

Είναι σημαντικό να μην τρώει για περισσότερο από μια μέρα το ίδιο φαγητό. Καλό θα είναι να υπάρχει μια ποικιλία στα φαγητά  που μαγειρεύετε και να μην επαναλαμβάνονται πολύ συχνά. Συνήθως,  παιδιά με ΔΑΦ εκδηλώνουν ενδιαφέρον μόνο σε συγκεκριμένα φαγητά και τους είναι δύσκολο να δοκιμάζουν καινούργια. Σε αυτή τη περίπτωση, μπορείτε να δοκιμάσετε να αλλάξετε λίγο τον τρόπο που μαγειρεύετε το φαγητό ή να προσθέστε κάποιο καινούργιο υλικό ώστε να είναι πιο μικρή η αλλαγή.

Το παιδί μου δεν δέχεται να καθίσει στο καρεκλάκι φαγητού, αλλά ούτε στο τραπέζι με όλη την οικογένεια. Προτιμάει να  περιφέρεται  γύρο από το τραπέζι, να τρώει λίγο από το φαγητό ενώ κινείται. Μπορεί να γίνει κάτι ώστε να αλλάξει αυτό;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύεται να παραμείνει στο τραπέζι κατά την διάρκεια του γεύματος. Κάποια παιδιά με υψηλά επίπεδα ενεργητικότητας δυσκολεύονται να παραμείνουν  καθιστά, ακόμα και για ένα μικρό χρονικό, σε δραστηριότητες όπως  στο φαγητό. Το παιδί μπορεί να αντιδράσει στη θέα ενός φαγητού που δεν του αρέσει ή δεν του είναι οικείο. Ακόμα, τα πολλά φαγητά στο τραπέζι μπορεί να αποτελέσουν έντονα ερεθίσματα για το παιδί, λόγω των χρωμάτων και των οσμών. Είναι δύσκολο για το παιδί να ανέχεται αυτά τα ερεθίσματα και κάθεται άνετα στο τραπέζι. Επίσης, το άγχος προκαλούν οι κοινωνικές καταστάσεις, όπως ένα γεύμα με άλλα άτομα, μπορεί να είναι ένας άλλος λόγος για τον οποίο το παιδί αντιδράει.

Αυτό που μπορεί να βοηθήσει σε υπερδραστήρια παιδιά, είναι η ένταξη ασκήσεων αδρής κινητικότητας (να χοροπηδήσει, να τρέξει).  Με αυτές τις ασκήσεις, το παιδί εκτονώνει την ενέργειά του πριν το φαγητό. Το να πλησιάσει στο τραπέζι για να πάρει κάτι που θέλει είναι ένας καλός τρόπος να απευαισθητοποιηθεί στο άγχος που του προκαλούν οι κοινωνικές καταστάσεις όπως ένα γεύμα. Να επαινείτε το παιδί και να το ενθαρρύνετε να έρχεται στο τραπέζι μαζί σας, έστω και για λίγη ώρα και χωρίς την προσδοκία να φάει. Με τον καιρό θα φτάσει στο σημείο να κάθεται στο τραπέζι για περισσότερη ώρα.

Εφαρμόσαμε κάποιες από τις ιδέες για την διατροφή και τη σίτιση του παιδιού μας 3 εβδομάδες πριν, αλλά έχουμε δει μικρές αλλαγές στην διατροφή του. Μπορεί να υπάρξει περαιτέρω βελτίωση;

Η αντιμετώπιση των θεμάτων γύρω από τη διατροφή είναι ένα αργό και μακρύ ταξίδι. Οι μικρές, διακριτικές και σταθερές αλλαγές είναι πολύ σημαντικές μιας και το παιδί είναι πιο πιθανό να τις υιοθετήσει. Πολλές φορές μπορεί να υπάρξει κάποια οπισθοδρόμηση και το παιδί να επαναλάβει μια παλιά διατροφική του συνήθεια. Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να σας ανησυχεί εφόσον συμβαίνει πολύ συχνά στα παιδιά. Εσείς θα πρέπει να μείνετε προσηλωμένοι στον στόχο σας και να προσπαθείτε για το καλύτερο. Να θυμάστε πως πρέπει να γιορτάζετε την κάθε επιτυχία όσο μικρή και αν σας φαίνεται!

Πηγή: A Parent’s Guide to Exploring Feeding Behavior in Autism presented by Autism Speaks ATN/AIR-P.