Σχέδια και ζωγραφική για παιδιά

Τα περισσότερα παιδιά ακολουθούν τα ίδια στάδια εξέλιξης όταν μαθαίνουν να ζωγραφίζουν, η ηλικία όμως κατά την οποία φτάνουν στο κάθε στάδιο διαφέρει αισθητά από παιδί σε παιδί.

Στην ηλικία των 3 ετών, ένα παιδί συνήθως μπορεί να κρατά ένα μολύβι ανάμεσα στον αντίχειρα και στα δύο πρώτα δάχτυλα και να έχει ικανοποιητικό έλεγχό του. Σε αυτή την ηλικία είναι ήδη εμφανές το αν το παιδί είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας. Αρχίζει να προτιμά να ζωγραφίζει από το να μουντζουρώνει, αν και η τελική ζωγραφιά συνήθως δεν είναι αναγνωρίσιμη. Τα παιδιά συνήθως ξεκινούν να ζωγραφίζουν «ανθρώπους» – κεφάλια με άκρα και άλλα χαρακτηριστικά που ξεκινούν από το κεφάλι.

Περίπου από 4 ετών και μετά, οι ζωγραφιές ενός παιδιού αρχίζουν να έχουν περισσότερη λεπτομέρεια. Οι άνθρωποι τώρα έχουν κεφάλι, πόδια, χέρια και δάχτυλα , αλλά τα σώματα τους συνήθως επιτυγχάνονται με τη συρρίκνωση του κεφαλιού και την επιμήκυνση των ποδιών. Ένα παιδί μπορεί να αποφασίσει τι να ζωγραφίσει από πριν ξεκινήσει να ζωγραφίζει. Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα εξέλιξης από το να ζωγραφίζει κάτι και μετά να δηλώνει τι είναι.

Από την ηλικία των 5 ετών, το παιδί ζωγραφίζει εικόνες που περιλαμβάνουν πολλά στοιχεία και σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να δημιουργήσει φόντο στην εικόνα, όπως είναι ουρανός. Τα παιδιά μπορούν σε αυτή την ηλικία να χρωματίζουν το εσωτερικό διαφόρων σχημάτων.

Το να φτιάχνει το παιδί σχέδια στο χαρτί αποτελεί τη βάση για τη μάθηση της γραφής και για την εξάσκηση του ελέγχου των μυών της παλάμης και το συντονισμό του χεριού με το μάτι. Το σχέδιο και η ζωγραφική παρέχουν ευκαιρίες μάθησης σχετικά με τα χρώματα και τα σχήματα, αλλά και κινητοποιούν τις δυνάμεις των παιδιών ως προς την παρατηρητικότητα, τη φαντασία και την επικοινωνία. Δίνουν επίσης στο παιδί το αίσθημα της επίτευξης και της αυτοεκτίμησης τα οποία συναντώνται σε όλους τους τομείς δημιουργικότητας.

Τύποι μολυβιού και μπογιάς

• Κηρομπογιές
• Δακτυλομπογιές
• Απλά χρωματιστά μολύβια. Μάθετε στο παιδί σας να μην πιπιλάει τα μολύβια.
• Απλοί μαρκαδόροι και μεγάλοι μαρκαδόροι. Αγοράστε μη τοξικούς και φυσικά όχι ανεξίτηλους, καθώς μπορεί να αφήσουν μόνιμους λεκέδες πάνω στα ρούχα. Μάθετε στο παιδί σας να βάζει τα καπάκια στους μαρκαδόρους μετά τη χρήση.
• Πλαστικά κραγιόνια
• Κάρβουνο ζωγραφικής

Πινακάκια

Πινακάκια με μαρκαδόρους που σβήνουν πολύ εύκολα (π.χ. μαγνητικά). Τώρα πια κυκλοφορούν και πολύ ωραίοι αυτοκόλλητοι μαυροπίνακες, π.χ. για ένα τοίχο ή για την πόρτα.

Διάτρητα σχήματα και σχήματα για ξεπατίκωμα

Μπορείτε να τα αγοράσετε ή να φτιάξετε μόνοι σας πολύ απλά κόβοντας διάφορα σχήματα από χαρτόνι.

Βιβλία ζωγραφικής

Αν και έχει ασκηθεί κριτική για αυτά τα βιβλία ότι καταπνίγουν τη δημιουργικότητα, αυτό είναι κάτι που δεν έχει αποδειχθεί. Η χρήση τους από καιρό σε καιρό μπορεί να δώσει μεγάλη ικανοποίηση και απόλαυση στα μικρά παιδιά. Το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία με εικόνες που δημιουργούνται αφού το παιδί ενώσει τις κουκίδες και με απλά πάζλ.

Διαφανές χαρτί για ξεπατίκωμα, καρμπόν και χαρτί σχεδίασης

Αυτά βοηθούν στην επισήμανση των διαφορών στη χρήση τους. Οι λαδόκολλες κουζίνας μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χαρτί για ξεπατίκωμα. Το καρμπόν είναι διασκεδαστικό βέβαια, αλλά λερώνει εύκολα. Το χαρτί σχεδίασης είναι χρήσιμο για τη δημιουργία μοτίβων.

Πράγματα που μπορείτε να κάνετε

Μουντζουρώματα και σπιράλ γραμμές. Δοκιμάστε να ζωγραφίσετε σε ένα χαρτί καμπύλες γραμμές σε σχήμα σπιράλ και να αφήσετε το παιδί σας να χρωματίσει το εσωτερικό των σχημάτων που δημιουργήθηκαν.

Περιγράμματα. Μπορείτε να το κάνετε παιχνίδι και να σχηματίζετε περιγράμματα ο ένας για τον άλλο εναλλάξ, ίσως κι έχοντας τα μάτια σας κλειστά.

Αποτυπώματα χεριών και ποδιών. Δοκιμάστε να τραβήξετε γραμμή πάνω σε ένα χαρτί γύρω από την παλάμη ή την πατούσα σας για να φτιάξετε το περίγραμμά τους. Στα παιδιά αρέσει να συγκρίνουν τα διαφορετικά μεγέθη των περιγραμμάτων.  Φτιάξτε μοτίβα γεμίζοντας μια κόλλα χαρτί με τέτοιου είδους περιγράμματα και χρωματίστε τα.

Περίγραμμα σώματος. Εάν έχετε ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι χαρτιού (χαρτί ταπετσαρίας είναι ιδανικό για την περίπτωση) μπορείτε να πείτε στο παιδί σας να ξαπλώσει πάνω σε αυτό και να σχηματίσετε το περίγραμμά του. Μετά μπορεί το ίδιο το παιδί να σχεδιάσει τα χαρακτηριστικά και τα ρούχα πάνω σε αυτό το περίγραμμα και να το χρωματίσει.

Είδωλα από ξεπατίκωμα. Καλύψτε διάφορα αντικείμενα με λεπτό απλό χαρτί (οι λαδόκολλες είναι η καλύτερη επιλογή) και ξεπατικώστε το σχέδιο χρωματίζοντας την πάνω πλευρά του χαρτιού με κηρομπογιά ή μαλακό μολύβι. Χρησιμοποιήστε αντικείμενα στέρεα, με ανάγλυφα σχέδια όπως είναι τα κέρματα, τα κλειδιά, πλακάκια πατώματος ή τοίχου με ανάγλυφα σχέδια, σόλες παπουτσιών ή φλοιό κορμού δέντρου.

Μοτίβα. Δημιουργήστε απλά μοτίβα για να τα αντιγράψουν τα παιδιά χρησιμοποιώντας απλά σχέδια, π.χ. κύκλο, τετράγωνο, τρίγωνο στην σειρά κ.ο.κ.

Ζωγραφίζοντας και σχεδιάζοντας

Στα παιδιά αρέσει όταν πρωτομαθαίνουν να ζωγραφίζουν να πειραματίζονται με την αίσθηση της μπογιάς και με τις ιδιότητές της. Το παιδί σας μπορεί να φτιάξει μερικά ανεπεξέργαστα σχέδια στην επιφάνεια που ζωγραφίζει ή να την καλύψει ολόκληρη με ένα και μόνο χρώμα. Πρέπει να κρίνετε προσεκτικά πόση βοήθεια πρέπει να του παρέχετε. Αν είναι ευχαριστημένο με αυτό που κάνει, αφήστε το να συνεχίσει. Αυτό που έχει σημασία σε αυτή τη φάση είναι η έννοια της «δραστηριότητας», οπότε μη δίνετε τόση σημασία στο αποτέλεσμα ακόμα.

Για να έχει αποτέλεσμα η ώρα που αφιερώνετε στη ζωγραφική, πρέπει και οι δυο να είστε χαλαροί. Καλό θα είναι να κάνετε την ίδια προετοιμασία που χρησιμοποιείται και σε παιδιά μικρότερης ηλικίας (να φορέσει το παιδί μια παλιά φόρμα, για παράδειγμα, για να μη λερωθεί, να πειραματιστεί για λίγο με τις μπογιές κτλ.) Μπορεί να χρειαστεί γύρω στη μισή ώρα για να ετοιμαστούν όλα και άλλη τόση ώρα για να μαζευτούν όλα τα υλικά, επομένως φροντίστε να έχετε ήδη κάποιες ιδέες για το τι να κάνετε, ώστε να μη χάσει το παιδί το ενδιαφέρον του για τη ζωγραφική μετά από μόλις μερικά λεπτά. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ξεκινήσει καλύπτοντας το χαρτί με χρωματιστές βούλες, μετά να κάνει μερικές λωρίδες πριν ξεκινήσει να ζωγραφίζει αντικείμενα, όπως ανθρώπους και σπίτια.

Υλικά

Αν αναμείξετε τη μπογιά με απορρυπαντικό, θα ξεβγαλθεί πιο εύκολα από τα έπιπλα και από τα ρούχα.

Για αρχή, δύο χρώματα ή απλά ένα χρώμα, είναι αρκετά. Αργότερα, αν έχετε κόκκινο, κίτρινο, μπλε, άσπρο και μαύρο, μπορείτε αναμειγνύοντάς τα να δημιουργήσετε τα περισσότερα από τα υπόλοιπα χρώματα.

Δοχεία και παλέτες. Χρειάζεστε ένα δοχείο για κάθε χρώμα και τουλάχιστον ένα δοχείο με νερό για να ξεβγάζετε το χρώμα από τα πινέλα. Είναι επίσης χρήσιμο να έχετε δοχεία ή απλά μια επιφάνεια όπου να μπορείτε να αναμειγνύετε διάφορα χρώματα και να δημιουργείτε νέες αποχρώσεις.

Πλαστικές αβγοθήκες μπορούν να γίνουν εύχρηστες παλέτες χρωμάτων.

Χαρτί. Σε πολλά παιδιά αρέσει στην αρχή να ζωγραφίζουν πάνω σε εφημερίδα.

Πινέλα. Αγοράστε πινέλα που να είναι αρκετά επίπεδα και με κοντή λαβή. Τα μικρά πινέλα είναι επίσης πολύ καλή επιλογή. Μπορείτε εκτός από πινέλα να χρησιμοποιήσετε κομμάτια από βαμβάκι ή από σφουγγάρι.

Πίνακας ή καβαλέτο. Χρειάζεστε κάτι που να στηρίζει το χαρτί, ώστε να μη μετακινείται καθώς χρωματίζετε με το πινέλο. Ο πιο απλός τρόπος είναι να το στερεώσετε πάνω σε ένα κομμάτι ξύλου ή σε κόντρα πλακέ με σελοτέιπ, συνδετήρες ή μανταλάκια. Τα καβαλέτα είναι χρήσιμα, αλλά και αρκετά ακριβά για να τα αγοράσετε.

Προστατευτικά καλύμματα. Αν είναι να ανησυχείτε για το πού θα πέσει η μπογιά, δε θα απολαύσετε τόσο την ώρα της ζωγραφικής, επομένως αξίζει τον κόπο να φροντίσετε για προστατευτικά καλύμματα για τα ρούχα, το πάτωμα και την πάνω όψη του τραπεζιού.

Ιδέες για ζωγραφική

Ζωγραφική με δακτυλομπογιές. Ο πιο εύκολος τρόπος να ξεκινήσει ένα παιδί να ζωγραφίζει με τα δάχτυλα είναι να καλύψετε μια επιφάνεια με παχύ στρώμα μπογιάς και να το αφήσετε να ζωγραφίσει πάνω σε αυτή. Παλιοί δίσκοι σερβιρίσματος και κομμάτια πλαστικού ή πλαστικοποιημένες επιφάνειες αποτελούν καλές επιφάνειες για ζωγραφική. Αν χρησιμοποιείτε χαρτί, πρέπει να είναι αρκετά χοντρό.

Η μπογιά επίσης πρέπει να είναι πυκνής σύστασης. Μπορείτε να αγοράσετε ειδικές νερομπογιές πυκνής σύστασης που ονομάζονται δακτυλομπογιές ή μπογιές ειδικές για χρωματισμό τροφίμων

Σε μερικά παιδιά στην αρχή δεν αρέσει να λερώνουν τα χέρια τους. Αφήστε το παιδί σας να χρησιμοποιήσει κάτι με το οποίο να ζωγραφίσει ή να προσπαθήσει να ζωγραφίσει μια απλή εικόνα και αφήστε το να βάλει με τα δάχτυλα βούλες χρώματος πάνω στη ζωγραφιά.

Ζωγραφική με στάξιμο μπογιάς. Κάνετε τη μπογιά να είναι αραιή και να κυλάει εύκολα. Δείξτε στο παιδί σας πώς να βάλει μια σταγόνα μπογιά πάνω στο χαρτί και μετά κουνήστε ελαφρά το χαρτί, ώστε να κυλήσει η μπογιά στην επιφάνειά του και να δημιουργήσει διάφορα σχέδια.

Φυσήξτε τη μπογιά. Βάλτε σταγόνες αραιής μπογιάς πάνω στο χαρτί ώστε να κυλάει εύκολα και χρησιμοποιείστε ένα καλαμάκι για να τη φυσήξετε και να σχηματιστούν διάφορα σχέδια.

Ψεκάστε τη μπογιά. Βουτήξτε μια οδοντόβουρτσα μέσα σε αραιή μπογιά και μετά περάστε τα δάχτυλά σας πάνω από το μπογιατισμένο βουρτσάκι, ώστε να ψεκαστεί η μπογιά στο χαρτί. Προσπαθήστε να φτιάξετε σχήματα στο χαρτί τοποθετώντας αντικείμενα πάνω του πριν το ψεκάσετε.

Αόρατες εικόνες. Χρησιμοποιείστε ένα λευκό κερί για να ζωγραφίσετε μια αόρατη εικόνα σε μια κόλλα χαρτί. Μετά καλύψτε την επιφάνεια του χαρτιού με αραιή μπογιά και η εικόνα θα εμφανιστεί.

Ουράνιο τόξο. Χρησιμοποιείστε ένα χοντρό πινέλο για να καλύψετε ολόκληρη την επιφάνεια ενός χαρτιού με νερό, μετά χρωματίστε με διαφορετικά χρώματα σε τόξα αφήνοντας μικρά κενά μεταξύ τους. Παρακολουθείστε καθώς τα τόξα σταδιακά θα ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας ουράνιο τόξο.

Ιδέες για σχέδια

Τα παιδιά απολαμβάνουν πολύ το να πειραματίζονται δημιουργώντας διαφορετικά σχέδια. Αυτό μπορεί να έχει λιγότερες απαιτήσεις από τη φαντασία τους απ’ό,τι η ελεύθερη έκφραση, αλλά παρόλα αυτά τα αποτελέσματα είναι και πάλι ικανοποιητικά. Ακολουθούν μερικές ιδέες.

Σχέδια από κηλίδες μπογιάς. Για να δημιουργήσετε κηλίδες μπογιάς, διπλώστε ένα κομμάτι χαρτί στα δύο, μετά ανοίξτε το και ρίξτε μεγάλες σταγόνες αραιής μπογιάς στο ένα μισό του χαρτιού και κοντά στην τσάκιση. Διπλώστε την καθαρή πλευρά του χαρτιού πάνω στη μπογιατισμένη και πιέστε το δυνατά πριν το ανοίξετε ξανά.

Σχέδια από σπάγκο. Βυθίστε ένα κομμάτι σπάγκου σε μπογιά πυκνής σύστασης, φροντίζοντας να καλυφθεί ολόκληρος ο σπάγκος με χρώμα. Ρίξτε το σπάγκο στη μια πλευρά μιας κόλλας χαρτιού με τσάκιση στη μέση. Διπλώστε την άλλη πλευρά πάνω στην πλευρά που είναι ο σπάγκος και πιέστε δυνατά πριν το ανοίξετε ξανά.

Προσπαθήστε να αφήσετε τη μια άκρη του σπάγκου να κρέμεται από τη μία άκρη του χαρτιού. Μετά τραβήξτε το σπάγκο, ενώ διπλώνετε και πιέζετε το χαρτί. Επαναλάβετε με διαφορετικά χρώματα για να δημιουργήσετε περισσότερα σχέδια.

Σχέδια από λαχανικά. Διάφορα λαχανικά βουτηγμένα σε μπογιά μπορούν να δημιουργήσουν ενδιαφέροντα σχέδια.

Για να φτιάξετε σχέδια από πατάτα, κόψτε μια πατάτα στη μέση και χαράξτε σχέδια πάνω στην κομμένη επιφάνεια.

Αποτυπώματα από παλάμες και πατούσες. Σε ένα παλιό μεταλλικό δοχείο ή σε ένα άθραυστο πιάτο βάλτε μπογιά πυκνής σύστασης και αφήστε το παιδί σας να αφήσει αποτυπώματα σε αυτό το δοχείο με διαφορετικά μέρη της παλάμης και της πατούσας του.(π.χ πλαϊνή πλευρά δακτύλου, ολόκληρη παλάμη, άκρες δακτύλων, πλαϊνή πλευρά αντίχειρα, πλαϊνή πλευρά γροθιάς, μπροστινή πλευρά γροθιάς, πτέρνα, δάκτυλα ποδιών, ολόκληρη πατούσα κτλ.)

Χρησιμοποιείστε ένα μοτίβο. Χρησιμοποιείστε ένα πετσετάκι ή διπλώστε ένα κομμάτι χαρτί και κόψτε το σε διάφορα σχήματα δημιουργώντας μοτίβα μέσα σε αυτό. Τοποθετήστε αυτό το μοτίβο πάνω από ένα άλλο κομμάτι χαρτί και απλώστε μπογιά από πάνω του με πινέλο ή με σφουγγάρι.

Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε να βουτήξετε το μοτίβο μέσα σε ένα μεταλλικό δίσκο με μπογιά και μετά να πιέσετε ένα λευκό κομμάτι χαρτί πάνω στο μοτίβο.

Χρησιμοποιώντας κύβους. Μπορείτε να φτιάξετε κύβους με σχέδια με αρκετά απλό τρόπο, χαράσσοντας σχέδια σε κύβους από πλαστελίνη, αφρώδες πλαστικό ή πολυστυρένιο (ο τύπος πλαστικού που χρησιμοποιείται για τη συσκευασία εύθραυστων αντικειμένων).

Εναλλακτικά, κόψτε σχήματα από χαρτόνι  και κολλήστε τα πάνω σε κύβους, ώστε να είναι εύκολο για τα παιδιά να τα κρατήσουν. Επίσης οι κουβαρίστρες, τα τουβλάκια κατασκευών και τα σπιρτόκουτα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί για κύβους.

Δημιουργήστε σχέδια για στολισμό. Φτιάξτε χαρτί περιτυλίγματος ή μια αφίσα τυπώνοντας ένα σχέδιο πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί. Για τα παιδικά πάρτυ, τυπώστε σχέδια πάνω σε τραπεζομάντιλα, πετσετάκια, χαλάκια, κούπες και καπέλα φτιαγμένα από απλό χαρτί.

Συμβουλές και υποδείξεις ως προς τη δημιουργία σχεδίων

• Το μυστικό για τη δημιουργία καλών σχεδίων είναι να έχει η μπογιά τη σωστή πυκνότητα. Μπορεί να χρειαστεί να πειραματιστείτε με αυτό, χρησιμοποιώντας αλεύρι ως πηκτική ουσία και το νερό ως διαλυτική ουσία.
• Το χοντρό, μη-γυαλιστερό χαρτί είναι το καταλληλότερο. Εάν τοποθετήσετε μια μεγάλη στοιβάδα από εφημερίδες κάτω από το χαρτί σχεδίασης θα σας βοηθήσει να έχετε καθαρότερα σχέδια.
• Χρησιμοποιείστε ένα πινέλο για να χρωματίσετε ένα αντικείμενο σχεδίασης ή βουτήξτε το στη μπογιά. Μπορεί να είναι ευκολότερο να χρησιμοποιήσετε ένα κομμάτι χοντρού υφάσματος, σφουγγαριού ή αφρώδους πλαστικού.
• Είναι χρήσιμο να έχετε ένα μέρος όπου να στεγνώνετε τα σχέδια. Μπορείτε να στηρίξετε ένα σχοινί απλώματος και να τα κρεμάτε με μανταλάκια.
• Για αλλαγή, δοκιμάστε να δημιουργήσετε σχέδια λευκού και κίτρινου χρώματος πάνω σε μαύρο χαρτί.

Άλλα πράγματα που μπορείτε να δοκιμάσετε

Η επιλογή αντικειμένων που βοηθούν στη δημιουργία σχεδίων είναι σχεδόν απεριόριστη. Οι ακόλουθες είναι μερικές μόνο από αυτές τις επιλογές:

• κύλινδρος από χαρτόνι
• κουβαρίστρα
• δακτυλήθρα
• καλαμάκι
• βίδα
• μπαλόνι
• σφουγγάρι
• μανταλάκι
• κομμάτια πολυστυρενίου (πλαστικό για συσκευασίες)
• ζυμαρικά
• καρτέλα με πτυχώσεις
• χτένα

Τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο “Entertaining and educating your preschool child” που εκδόθηκε το 1987 από την Usborne Publishing Ltd.

Μετάφραση-επιμέλεια-διασκευή: Βασιλική Ψαρέλη και Σοφία Βαγενά