Συμπεριφορά στη σχολική ηλικία: ερωτήσεις - απαντήσεις

Ο γιος μου τελευταία άρχισε να τα κάνει πάλι “επάνω” του, τι του συμβαίνει, τι να κάνω, να τον μαλώσω, δεν έμαθε ακόμα;

Ο έλεγχος των σφικτήρων ξεκινά προοδευτικά από την ηλικία των δύο μέχρι τεσσάρων ετών. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί είναι ικανό, επιδέξιο και μπορεί να κάνει μέχρι και ακροβασίες, με άλλα λόγια έχει καλό κινητικό συντονισμό και ελέγχει το μυϊκό του σύστημα ελεύθερα και ήρεμα. Επίσης, όταν μιλάει και σωστά, τότε επιθυμεί από μόνο του να αποκτήσει τον έλεγχο των σφικτήρων και να συμπεριφέρεται όπως οι ενήλικες, δηλαδή να πηγαίνει μόνο του στην τουαλέτα.

Στην περίπτωση σας, ενώ έχει προηγηθεί ο έλεγχος της κύστης-εντέρου, επανεμφανίζεται η ενούρηση-εγκόπριση. Συνήθως, γεγονότα ζωής που προκαλούν έντονο άγχος έχουν συνδεθεί με την εμφάνιση δευτερογενούς ενούρησης-εγκόπρισης η οποία μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Γεγονότα όπως ο αποχωρισμός από τη μητέρα είτε λόγω απώλειας ή ταξιδιού, η έναρξη παιδικού σταθμού, η γέννηση ενός μικρότερου αδερφού, ένα διαζύγιο γονέων, μια νοσηλεία του παιδιού, ή κάποια τραυματική ψυχική εμπειρία μπορούν να συντελέσουν στην επανεμφάνιση ενούρησης- εγκόπρισης.

Σας συμβουλεύουμε να σκεφτείτε αρχικά τι μπορεί να συμβαίνει στο παιδί σας αυτό το διάστημα που μπορεί να το αγχώνει αρκετά και με συζήτηση προσπαθήστε να έρθετε πιο κοντά του. Οι φωνές, οι τιμωρίες και οι απειλές δε θα σας ωφελήσουν μακροπρόθεσμα και συν τις άλλοις κινδυνεύετε να χάσετε την ποιότητα της σχέσης με το παιδί και τότε θα είναι πιο δύσκολο να ανακτηθεί. Υπομονή λοιπόν, συζήτηση, διακριτικότητα, ανοχή στην αποτυχία του γιου σας και κυρίως σεβασμός στον πανικό και το άγχος του παιδιού. Άλλωστε θα μπορούσε να συμβεί και σε εσάς.

Δυστυχώς, δεν μπορούμε εγώ και ο άντρας μου να σταματήσουμε τον γιο μας να έρχεται στο κρεβάτι μας να κοιμηθεί. Άλλοτε αυτό μας ευχαριστεί άλλοτε πάλι όχι. Τι μπορούμε να κάνουμε έτσι ώστε να βρεθεί μια λύση;

Το παιδί είναι ένα ανθρώπινο ον με επιθυμίες και αισθήσεις και γι’αυτό σας είναι δύσκολο να το παραβλέψετε. Όμως, το να βάζουμε ή να επιτρέπουμε συστηματικά στο παιδί να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών, ισοδυναμεί με το να του δίνουμε την ευκαιρία να ζει σε μια αιμομικτική κατάσταση, ακόμα κι αν εσείς δεν το βλέπετε έτσι. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να μεταχειριζόμαστε το παιδί μας σαν γατάκι ή σαν θερμάστρα! Οι συνέπειες μιας τέτοιας κατάστασης φέρνει ως αποτέλεσμα το φρενάρισμα της ανάπτυξης του παιδιού, καθυστέρηση στην ομιλία και στην κινητική αυτονομία καθώς και πολλές συναισθηματικές διαταραχές.

Στη δική σας περίπτωση, σημασία έχει να συμφωνήσετε ως ζευγάρι να κρατήσετε μια σταθερή στάση και να εμπιστευτείτε την απόφαση σας.

Η κόρη μου είναι επτά ετών και κάθε πρωί πριν πάει στο σχολείο κάνει εμετό. Προσέχω τη διατροφή της και έχω αναζητήσει τη βοήθεια γιατρού αλλά δεν υπάρχει κάποιο οργανικό πρόβλημα, ούτε κάποια αλλεργία. Τι μου συστήνετε να κάνω γιατί νιώθω ότι το παιδί υποφέρει και δεν ξέρω πως αλλιώς να τη βοηθήσω.

Μέχρι στιγμής, έχετε λειτουργήσει σωστά. Το γεγονός ότι κάθε πρωί συμβαίνει αυτή η κατάσταση κινεί κάποιες υποψίες. Ίσως έχετε ακούσει για τον όρο ‘σχολική φοβία’. Σωματικά συμπτώματα όπως εμετοί, διάρροια, ταχυκαρδία, πονοκέφαλοι, κοιλιακοί πόνοι, αποτελούν πολλές φορές αιτίες τις οποίες το παιδί προβάλλει για να μην πάει σχολείο. Τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν πλησιάζει η ώρα του σχολείου ενώ συνήθως δεν υπάρχουν τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες. Ακόμα και όταν τα καταφέρνει το παιδί και πάει στο σχολείο, συνήθως φαίνεται αξιολύπητο, φοβισμένο, καταλήγει πολλές φορές στο ιατρείο του σχολείου ή παραπονείται στο δάσκαλο/α και με την παραμικρή ευκαιρία ζητά να επιστρέψει στο σπίτι.

Με τον όρο “σχολική φοβία” περιγράφεται ο παράλογος φόβος του παιδιού να πάει στο σχολείο. Συνήθως, το παιδί δεν ξέρει τον λόγο και δίνει συχνά λογικοφανείς εξηγήσεις, όπως η άσχημη συμπεριφορά ενός δασκάλου απέναντί του ή ότι δεν έχει φίλους, ότι το κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά ή ότι αδικήθηκε για κάποιο λόγο κλπ. Η “σχολική φοβία” συνδέεται με τη φοβία του παιδιού όταν πάει για πρώτη φορά σχολείο, και είναι στενά συνδεδεμένη με το άγχος του αποχωρισμού. Εκφράζει τη δυσκολία του να αφήσει τη μητέρα του και να βρεθεί σε ένα νέο περιβάλλον με άγνωστα πρόσωπα. Το περιεχόμενο του άγχους αποχωρισμού ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία. Έτσι, τα μικρότερα παιδιά (4-8 ετών) αναφέρουν μη ρεαλιστικές ανησυχίες ότι θα συμβεί κάτι κακό στα πρόσωπα της προσκόλλησης. Παρουσιάζουν συχνούς εφιάλτες και σχολική άρνηση. Φοβούνται ότι θα χαθούν, θα εγκαταλειφθούν, ότι θα γίνει κάποια καταστροφή. Αναφέρουν επίσης φοβίες μικροβίων, αρρώστιας και τσιμπήματος από έντομα. Αντίθετα τα υπεραγχώδη παιδιά έχουν κοινωνικές ανησυχίες π.χ. αν θα τα κριτικάρουν, αν θα κάνουν λάθη, αν θα τα κοροϊδέψουν. Το άγχος αποχωρισμού είναι η συχνότερη μορφή άγχους της παιδικής ηλικίας.

Ανατρέξτε λοιπόν μαζί με την κόρη σας, στους πιθανούς φόβους που κρύβονται πίσω από αυτή τη σωματική αντίδραση (εμετοί) και επικοινωνήστε με τον δάσκαλο/α για να διερευνήσετε την σχολική εικόνα του παιδιού. Φροντίστε να παρέχεται αρκετό χρόνο στην κόρη σας, τουλάχιστον μια ώρα πριν την αναχώρηση, ώστε να προλάβει να ετοιμαστεί και να φύγει από το σπίτι χαλαρά. Επικοινωνήστε μαζί της και μην ξεχνάτε να την πληροφορείτε για το πόσο την αγαπάτε.

Το παιδί μου έχει διαγνωσθεί με “δυσαριθμία”. Όσο κατανοώ πρόκειται για μια μαθησιακή δυσκολία και αναρωτιέμαι αν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να το βοηθήσουμε από τη στιγμή που δεν υπάρχει κληρονομικότητα και εμείς ως γονείς δεν έχουμε συναντήσει ποτέ δυσκολίες τέτοιου τύπου.

Στις συνήθεις μαθησιακές δυσκολίες συμπεριλαμβάνεται και η διαταραχή της ‘δυσαριθμίας’. Πρόκειται για αδυναμία επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων και κατανόησης μαθηματικών εννοιών. Πολλές φορές οι μαθησιακές δυσκολίες διατηρούνται σε όλη τη ζωή του ατόμου και επηρεάζουν πολλές πλευρές της: το σχολείο, την εργασία, την καθημερινή ρουτίνα, την οικογένεια και ορισμένες φορές ακόμη και τη δημιουργία φίλων και το παιχνίδι. Στην περίπτωση σας μια δυσκολία αυτού του τύπου έχει μικρό αντίκτυπο στους υπόλοιπους τομείς της ζωής του παιδιού σας.

Κατανοώ το ότι σας απασχολεί ο λόγος εμφάνισης της ‘δυσαριθμίας’. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι τα αίτια δεν είναι γνωστά και γι’αυτό δεν ωφελεί να αναρωτιέστε τι έφταιξε και αν έχετε κάνει κάποιο λάθος. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να διαγνωσθεί σωστά το πρόβλημα και να αντιμετωπιστεί ψύχραιμα και, κυρίως χωρίς να θεωρηθεί αναπηρία. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες, οι περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες δεν οφείλονται σε διαταραχή στη λειτουργία μιας συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου, αλλά σε διαταραχή στην ικανότητα συνδυασμένης επεξεργασίας των πληροφοριών που λαμβάνονται από διαφορετικές περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Να θυμάστε ότι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, όπως και το δικό σας παιδί, γνωρίζουν πως είναι διαφορετικά από τα υπόλοιπα, απλώς στην αρχή δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν κατά ποιο τρόπο. Το γεγονός αυτό τα κάνει να νιώθουν άσχημα και να έχουν ελαττωμένη αυτοεκτίμηση, η οποία επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία τους και μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες στην ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. Όσο περισσότερο καθυστερεί η αναζήτηση βοήθειας από κάποιο ειδικό, τόσο η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει ‘εκτός έλεγχου’ με απρόβλεπτες συνέπειες.

Δείξτε στο παιδί σας ότι τίποτα δεν μπορεί να επηρεάσει την αγάπη σας γι’αυτό και ότι είστε διατεθειμένοι να το βοηθήσετε με κάθε τρόπο να ξεπεράσει οποιοδήποτε πρόβλημα. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αναπτύξει τον απαραίτητο βαθμό αυτοεκτίμησης και να πιστέψει στις ικανότητες του.

Το να εμφανίσει κανείς κάποιο τύπο μαθησιακής δυσκολίας δεν σημαίνει ότι είναι ανίκανος να μάθει οτιδήποτε, αλλά ότι απλώς πρέπει να του υποδειχθεί κάποιος διαφορετικός τρόπος για να μάθει συγκεκριμένα πράγματα.

Ως γονιός αλλά και ως εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με ενδιαφέρει να μάθω μερικά από τα σημεία που πρέπει να κινητοποιηθώ και να ενημερώνω τους γονείς για την ύπαρξη πιθανού προβλήματος μαθησιακών διαταραχών.

Κάθε τύπος μαθησιακής δυσκολίας διαγιγνώσκετε μέσω ειδικών δοκιμασιών που αφορούν στην κατανόηση του γραπτού και προφορικού λόγου, στη συγγραφή και στην ανάγνωση κειμένων και στον έλεγχο της ικανότητας εστίασης της προσοχής. Το παιδί ελέγχετε όσον αφορά στο δείκτη ευφυΐας του και στην αρτιότητα της ακοής και της όρασης του. Τέλος, αν το παιδί παρουσιάζει προβλήματα άρθρωσης, επιβάλλεται η εξέταση του από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο, για να ελεγχθούν πιθανά προβλήματα των φωνητικών χορδών του και του λάρυγγα και έναν λογοπεδικό.

Πιο συγκεκριμένα παρατηρούνται:

Προσχολική ηλικία

• Μεγάλη καθυστέρηση της ομιλίας σε σύγκριση με αλλά συνομήλικα παιδιά.
• Προβλήματα εκφοράς λόγου.
• Δυσκολία στην εύρεση λέξεων με ομοιοκαταληξία.
• Δυσκολία στην απομνημόνευση αριθμών, της αλφαβήτου, των ημερών, της εβδομάδας.
• Πολύ μεγάλη κινητικότητα και απόσπαση προσοχής.
• Προβλήματα κοινωνικοποίησης με τους συνομηλίκους.
• Αδυναμία κατανόησης των κατευθύνσεων και διαδρομών.

Παιδιά ηλικίας έως Τετάρτης τάξης δημοτικού

• Δυσκολία στην εκμάθηση συσχέτισης φθόγγων και των γραμμάτων.
• Σύγχυση βασικών λέξεων π.χ. θέλω, τρέχω, τρώω κλπ.
• Επαναλαμβανόμενα λάθη στον συλλαβισμό λέξεων, αναστροφή γραμμάτων (στους φθόγγους ‘μπ’ και ‘ντ’), μετατόπιση και αντικαταστάσεις γραμμάτων – συλλαβών.
• Μετάθεση αλληλουχιών αριθμών και σύγχυση των αριθμητικών συμβόλων (+,-, /, Χ, =).
• Βραδεία ανάκληση συμβάντων.
• Δυσκολία απομνημόνευσης.
• Έλλειψη συντονισμού και σχεδιασμού.
• Ασταθές κράτημα του μολυβιού.
• Δυσκολία εκμάθησης της ώρας.
• Επιρρέπεια σε ατυχήματα.

Ενημερώθηκα από τη δασκάλα του σχολείου του γιου μου, να απευθυνθώ σε ένα γιατρό γιατί υπάρχει η υπόνοια το παιδί μου να πάσχει από ένα σύνδρομο υπερκινητικότητας. Θα μπορούσατε να με ενημερώσετε σχετικά. Επίσης ενδιαφέρομαι και για το αν υπάρχει κληρονομικότητα, διότι είμαι έγκυος.

Η διάγνωση, αν ένα παιδί πάσχει από διαταραχή ΣΕΠ – ΣΕΠΥ ( Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής ή Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), μπορεί να γίνει μόνο από έναν ειδικό γιατρό (παιδοψυχίατρο ή ψυχίατρο εφήβων). Όμως, ως γονέας, σε συντονισμό με τους παιδαγωγούς, και ιδιαίτερα με τη συνδρομή του σχολικού ψυχολόγου, αν έχει το σχολείο σας, μπορείτε να αποφασίσετε αν χρειάζεται μια επίσκεψη σε ειδικό γιατρό. Οι ακόλουθες παρατηρήσεις μπορούν να δικαιολογήσουν την υποψία για την ύπαρξη ΣΕΠ ή και ΣΕΠΥ:

Τα κριτήρια για να θεωρήσετε τη συμπεριφορά του γιου σας ‘αλλόκοτη’ είναι τα παρακάτω (πριν απευθυνθείτε σε κάποιο ειδικό)

• Να έχει παρατηρηθεί αυτή η συμπεριφορά για περισσότερο από έξι μήνες.
• Να γίνεται εμφανής σε τουλάχιστον δύο χώρους της ζωής του παιδιού, π.χ. στο σπίτι και στο σχολείο, στον παιδικό σταθμό ή νηπιαγωγείο.
• Το παιδί να μην προσέχει λεπτομέρειες.
• Να ξεχνά καθήκοντα και εντολές.
• Να χάνει αντικείμενα.
• Να κάνει λάθη επιπολαιότητας.
• Να αποφεύγει καθήκοντα που απαιτούν συγκέντρωση κάποιας διάρκειας.
• Να αποσπάται εύκολα.
• Να ατακτεί με τα χέρια και τα πόδια στην καρέκλα.
• Να τρέχει και να σκαρφαλώνει υπερβολικά.
• Να έχει δυσκολία να συμμετέχει σε παιχνίδια που δεν απαιτούν κίνηση.
• Να μιλά υπερβολικά πολύ.
• Να έχει πολύ μικρή υπομονή (π.χ. να περιμένει κάτι).
• Να διακόπτει και να ενοχλεί (ελάχιστος έλεγχος παρορμήσεων)

Αν το παιδί σας παρουσιάζει κάποια από τα συμπτώματα συμπεριφοράς αλλά δεν πληρεί όλα τα κριτήρια, μπορεί να βρίσκεται σε κάποια κρίση ανάπτυξης ή να πάσχει από κάποια άλλη διαταραχή π.χ. Φοβία.

Κατανοώ, ότι σας απασχολεί το πως δημιουργείται το ΣΕΠ ή ΣΕΠΥ και για το εάν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Ας ξεκινήσω από το δεύτερο, έρευνες σε δίδυμα ή υιοθετημένα παιδιά δείχνουν ότι υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση. Παρόλα αυτά εάν οι διαταραχές άρχισαν σε μια συγκεκριμένη στιγμή του παιδιού, ύστερα από μια κρίση (π.χ., χωρισμός γονιών, διαζύγιο, γέννηση αδερφού/ής, προβλήματα υγείας στην οικογένεια, δεύτερος γάμος γονιού, διαπαιδαγώγηση γεμάτη καυγάδες, ξύλο, παραμέληση, καυγάδες με γονείς, οικονομικά προβλήματα κλπ.), ίσως να οφείλονται σε άγχος. Εάν οι διαταραχές είναι χρόνιες, δηλαδή εμφανείς από τη γέννηση του παιδιού, και συνεχείς , δηλαδή παρουσιάζονται καθημερινά σε όλες τις δραστηριότητες του παιδιού, είναι πιθανόν να είναι νευρολογικής αιτιολογίας. Επιστρέφω όμως, στη διαπίστωση ότι πολύ περισσότερο ευθύνεται για την εμφάνιση της διαταραχής ο τρόπος που εμείς οι ενήλικες αντιμετωπίζουμε αυτές τις δύσκολες καταστάσεις και πως ο αντίκτυπος τους επηρεάζει τα παιδιά. Μια ασφαλής σχέση των παιδιών με τους γονείς και μια ατμόσφαιρα προσοχής προς τα παιδιά μπορεί να τα στηρίξει, έτσι ώστε να μην εμφανίσουν κανένα πρόβλημα συμπεριφοράς.

Ας ασχοληθούμε όμως και λίγο με την αντιμετώπιση μιας τέτοιας διαταραχής. Η κλινική εκτίμηση του παιδιού απαιτεί την εξέτασή του περισσότερες από μια φορές. Η υπερκινητική συμπτωματολογία μπορεί να μην είναι σταθερή και να ποικίλλει ανάλογα με το περιβάλλον. Η θεραπευτική προσέγγιση, όταν η διάγνωση του υπερκινητικού συνδρόμου τεθεί με βεβαιότητα, απευθύνεται τόσο στο περιβάλλον (γονείς, δασκάλους) όσο και στο ίδιο το παιδί. Αποφασιστικής σημασίας για την εξέλιξη της διαταραχής είναι η καταλληλότητα του εκπαιδευτικού πλαισίου. Σταθερό, δομημένο αλλά ευέλικτο εκπαιδευτικό πλαίσιο, με ατομική προσέγγιση για το κάθε παιδί προσφέρει δυνατότητες βελτίωσης της συμπτωματολογίας και της αποφυγής σχολικής αποτυχίας. Προγράμματα τροποποίησης της συμπεριφοράς, στηριζόμενα στη συμπεριφερολογική θεωρία, μπορούν να γίνουν είτε στο σχολείο είτε στο σπίτι. Το παιδί αναλαμβάνει καθήκοντα που βαθμιαία απαιτούν όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση προσοχής. Η θεραπεία βοηθάει το παιδί να διαμορφώσει το δικό του τρόπο επίλυσης των προβλημάτων και να αποκτήσει αυτοέλεγχο. Τέλος πρέπει να αξιολογούνται πολύ προσεκτικά οι περιπτώσεις στις οποίες χρειάζεται να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή

Δυστυχώς αναφέρθηκε από τη δασκάλα της κόρης μου, που πάει Α’ Δημοτικού, ότι κλέβει πράγματα από τις τσάντες των συμμαθητών της. Νιώθω ντροπή γιατί είναι ένα παιδί που τα έχει ‘όλα’ στην κυριολεξία και δεν μπορώ να κατανοήσω τι την οδηγεί σε μια τέτοια πράξη.

Η κλοπή είναι μια αντισταθμιστική πράξη, δηλώνει μια έλλειψη, πράγμα που πολλοί γονείς αγνοούν. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι πάντοτε θα μας λείπει κάτι. Το σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε ότι το παιδί δεν μας ανήκει, ότι ανήκει στην κοινωνία κι ότι θα αρχίσει να διαμορφώνεται σε λίγα χρόνια. Ένα παιδί που είναι αυτόνομο, που έχει ανατραφεί σεβούμενο τον εαυτό του, άρα και τους άλλους, θα κατανοήσει πολύ γρήγορα την έννοια της υπευθυνότητας απέναντι στον κόσμο. Σίγουρα για την κόρη σας θα είναι πολύ καλό να νιώθει ότι την αγαπάτε, ακόμη και όταν κλέβει. Ένα παιδί όμως που κλέβει δεν θέλει, το ίδιο, να γίνεται θύμα κλοπής. Από την στιγμή όμως που ένα παιδί έχει αποκτήσει την έννοια της καθαριότητας (αυτό συμβαίνει στην ηλικία των τεσσάρων ετών) μπορούμε να το βοηθήσουμε να καταλάβει ότι η κλοπή απαγορεύεται. Χρειάζεται να το κάνετε με σύνεση, εξηγώντας της ήρεμα το νόμο της συναλλαγής και έπειτα όποτε κλέψει πρέπει να θυμώσετε. Η κόρη σας χρειάζεται εκπαίδευση και όχι ανταμοιβή σε οτιδήποτε καλό κάνει. Πρέπει να την κάνετε να αισθανθεί ότι την αγαπάτε και γι’αυτό τον λόγο επιθυμείτε να εξανθρωπιστεί, να υπόκειται δηλαδή στο νόμο που ισχύει για όλους τους ανθρώπους, οποιαδήποτε ηλικία κι αν έχει.

Εν πάση περιπτώσει, είτε έκλεψε ένα πράγμα, είτε έκλεψε πολλά, νομίζω ότι πρέπει να επιστρέφονται πάντα τα κλεμμένα. Καλό αυτό είναι να γίνει σε συνεργασία με τον δάσκαλο για να μην νιώσει η κόρη σας άμεσα την ταπείνωση.

Ο γιος μου που είναι 6 ετών διαρκώς μας κάνει ερωτήσεις για τη σεξουαλική μας ζωή, και μας είναι πολύ δύσκολο να του απαντάμε, διότι δεν γνωρίζουμε πως είναι να του εξηγούμε καταστάσεις που είναι πολύ μικρός ακόμα να καταλάβει, ή μήπως κάνουμε λάθος;

Ρωτάτε κάτι πολύ συνηθισμένο. Πότε πρέπει να ξεκινήσει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Η καταλληλότερη στιγμή φαίνεται να είναι όταν ρωτήσει το ίδιο το παιδί. Οι πληροφορίες ή πολλές φορές οι υπερβολικές λεπτομέρειες που μπορεί να δίνονται χωρίς να έχει προλάβει το παιδί να αναρωτηθεί το ίδιο, έχουν αρνητικό αποτέλεσμα για το παιδί διότι δεν μπορεί να αφομοιώσει τις πληροφορίες και τις πιο πολλές φορές το αφήνουν αδιάφορο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο γιος σας χρειάζεται απαντήσεις ξεκάθαρες σε γλώσσα που αντιστοιχεί στην ηλικία του. Καλό είναι να αποφεύγονται τα ψέματα διότι είναι δύσκολο να ανασκευαστούν αργότερα. Καλό είναι να θυμόσαστε ότι σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν αναφέρεται μόνο σε ζητήματα σεξουαλικών σχέσεων ( που πολύ πιθανόν ο γιος σας να έχει δει είτε στο σπίτι είτε στην τηλεόραση), αλλά και σε ευρύτερα θέματα, όπως η εικόνα του εαυτού, η αυτοεκτίμηση, οι κανόνες ηθικής, ο αμοιβαίος σεβασμός και η αγάπη.

Ο άλλος χώρος στον οποίο παρέχεται σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι το σχολείο. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ξεκινά από την πρώιμη παιδική ηλικία και διαρκεί όλη τη ζωή. Όσο πιο συνεπής και απαλλαγμένη από προκαταλήψεις είναι η συμμετοχή σας, αυτό θα επιτρέψει την υγιή αντιμετώπιση των ζητημάτων της σεξουαλικότητας του γιου σας όσο και τη μετάδοση των οικογενειακών ηθικών αξιών σας.

Η κόρη μου πάει Ε’ Δημοτικού και δυστυχώς δείχνει να μην την ενδιαφέρουν και πολλά πράγματα. Έχουμε την εντύπωση ότι βρίσκεται σε μια διαρκή παραίτηση και επιπρόσθετα κατηγορεί τον εαυτό της και τον αποκαλεί “βλάκα- χαζή”. Σκεφτήκαμε να επισκεφτούμε κάποιον ειδικό αλλά είναι αρνητική σε οτιδήποτε τέτοιο διότι πιστεύει ότι κάτι κακό θα συμβεί ή θα μας πουν. Πως μπορούμε να τη βοηθήσουμε και πότε, μήπως είναι μια φάση της ηλικίας της;

Στην περίπτωση σας χρειάζεται να ψάξετε τον λόγο αυτής της συμπεριφοράς ποιός μπορεί να είναι ο στόχος της. Η κόρη σας δηλώνει μια ανικανότητα-αδυναμία (ως προβληματική συμπεριφορά). Γενικά δίνει την εντύπωση ότι έχει υιοθετήσει έναν αρνητικό τρόπο να αντιμετωπίζει την πραγματικότητά της. Συνήθως αυτό που πετυχαίνει είναι να αποσύρεται και να απομονώνεται. Η κόρη σας, είναι μάλλον, ένα αποθαρρυμένο παιδί, δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της και προσπαθεί να πείσει και εσάς και τους δασκάλους της να μην περιμένετε και πολλά από την ίδια. Η αδυναμία της κόρης σας να αποδείξει είναι αποθαρρυντική. Αυτό που της λείπει δεν είναι οι ικανότητες αλλά η πίστη ότι έχει ικανότητες. Χρειάζεται ενθάρρυνση: εσείς πρώτα χρειάζεται να πιστέψετε στην κόρη σας, έτσι ώστε και η κόρη σας να μάθει να πιστεύει στον εαυτό της. Τώρα όταν ένα παιδί αποσύρεται είναι είτε γιατί κάποιος άλλος είναι πιο δυνατός ή αποσύρεται για να σκεφτεί. Και στις δυο περιπτώσεις η κόρη σας κόβει τον δρόμο της επαφής και της επικοινωνίας. Βοηθήστε την να νιώθει ήρεμα, να παίρνει μικρές και εφικτές για την ίδια πρωτοβουλίες και κυρίως δώστε της, ενθάρρυνση.

Ο γιος μου είναι 11 ετών και συναντάμε το εξής πρόβλημα: συνεχώς ζητάει και απαιτεί να του παίρνουμε πράγματα και παιχνίδια χωρίς να λογαριάζει ούτε το κόστος ούτε καν αν τα έχει ήδη. Οι απαιτήσεις του είναι πλέον τόσο κουραστικές για μας αλλά και για τους τριγύρω μας, έχει αρχίσει και ζητά και από τους θείους του και μας φέρνει διαρκώς σε δύσκολη θέση. Τι κάνουμε σε αυτή την περίπτωση παρακαλώ;

Αρχικά, δείχνει ο γιός σας να μην μπορεί να μάθει την αξία των χρημάτων. Άραγε σε ποιόν φανταστικό κόσμο ακόμα ζει; Όταν ένα παιδί δεν γνωρίζει την αξία του χρήματος από την ηλικία των πέντε ή έξι ετών, σημαίνει ότι δεν είναι κοινωνικό. Νομίζω ότι στην οικογένεια σας πρέπει να αρχίσετε να εξηγείτε τα πάντα από την αρχή. Τι κερδίζει ο πατέρας. Πόσο κοστίζουν τα απαραίτητα και τι περισσεύει. Το ότι έχει μάθει ο γιος σας κάποια πράγματα αυτό δεν σημαίνει ότι κατέκτησε και τη γλώσσα της καθημερινής ζωής. Πριν από σαράντα χρόνια ένα παιδί έντεκα ετών εργαζόταν, κέρδιζε χρήματα και έδινε και στους γονείς του για τις ανάγκες του σπιτιού. Θεωρώ ότι δεν είναι σωστό να δίνουμε πολλά χρήματα σε παιδιά που δεν ξέρουν τι να τα κάνουν και αρχίζουν να αγοράζουν άχρηστα πράγματα. Αυτό που χρειάζεται είναι να του μιλήσετε συγκεκριμένα για τα χρήματα και να εισάγεται στην αλληλεπίδραση σας την έννοια του ‘χαρτζιλικιού’. Χρειάζεται πια ο ίδιος να χειρίζεται τα χρήματά του και να είναι έτοιμος να δεχθεί και τις επιπτώσεις.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο αναρωτηθείτε ποιες άλλες προσδοκίες έχετε εσείς από αυτό το παιδί και εάν αυτές με κάποιο τρόπο λειτουργούν πιεστικά προς το ίδιο.

Έχουμε μια κορούλα 7 ετών που το τελευταίο διάστημα φέρεται ως μια έφηβη. Θέλει να ντύνεται προκλητικά, την ενδιαφέρουν συζητήσεις μεγάλων ανθρώπων κυρίως γυναικών, δεν δείχνει ενδιαφέρον στα παιδιά της ηλικίας της και θα μπορούσα να πω ότι “φλερτάρει” με τους άντρες. Νιώθω ότι πρέπει να τη διαπαιδαγωγήσω πιο αυστηρά αλλά μήπως τελικά αυτό έχει αντίστροφο αποτέλεσμα; Και τι θα γίνει στην εφηβεία της, τι άλλο θα μας περιμένει;

Δυστυχώς, δεν έχω πληροφορίες του οικογενειακού σας περιβάλλοντος. Αν υπάρχει άλλη αδερφή στην οικογένεια, ή το σχολικό περιβάλλον. Δείχνει ένα παιδί που η συμπεριφορά της ζητάει μέσω της πρόκλησης, παραπάνω ενδιαφέρον. Η αυστηρότητα δεν αποτελεί λύση στη συγκεκριμένη περίπτωση διότι η κόρη σας δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τους κινδύνους που ενέχει μια τέτοιου είδους συμπεριφορά. Μπορείτε να διαθέσετε περισσότερο χρόνο μαζί της ανακαλύπτοντας τι πραγματικά έχει ανάγκη η κόρη σας, πέρα από το να τραβά την προσοχή. Φροντίστε να είναι σε περιβάλλον αντίστοιχο της ηλικίας της και καλό θα είναι να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες και αθλήματα που θα καλλιεργήσουν νέες αξίες και εμπειρίες. Η κόρη σας περνάει μια ναρκισσιστική περίοδο. Στην ηλικία που βρίσκεται χρειάζεται να κοινωνικοποιούνται τα φυσικά χαρίσματα ενός παιδιού είτε μοιάζουν με γυναικεία είτε με παιδικά. Η μετουσίωση, δηλαδή η αξιοποίηση των χαρισμάτων και των προσόντων της μέσα στα κοινωνικά αποδεκτά πλαίσια (π.χ. ο χώρος του σχολείου της), μέσω του πολιτισμού και της τέχνης, θα προσδώσει πολύ μεγαλύτερη αξία στην κόρη σας και ισορροπία στην αυτοεικόνα της.

Ο γιος μου είναι αρκετά δύσκολο παιδί. Το τελευταίο διάστημα ακούω συνεχώς παράπονα από τους δασκάλους του, τσακώνεται με τους συμμαθητές του, κάνει παρέα με μεγαλύτερα παιδιά και ενοχλούν τους μικρότερους. Είμαι μόνη στο σπίτι γιατί ο άντρας μου είναι ναυτικός και δυστυχώς ως γυναίκα μου είναι δύσκολο να τον “κρατήσω”. Συμβουλεύστε με σας παρακαλώ.

Ίσως… στη συγκεκριμένη περίπτωση μάλλον πρόκειται για την περιορισμένη επιρροή ενός ενήλικου ανδρός στη ζωή του γιου σας. Ο γιος σας διανύει μια περίοδο επιθετικότητας μέχρι τη στιγμή που θα ανακαλύψει ότι ο ανδρισμός δεν σημαίνει επιθετικότητα ούτε θεαματική δύναμη. Αυτό που έχει σημασία είναι να την (επιθετικότητα) χρησιμοποιεί στα πλαίσια της αποδοχής των κοινωνικών νόμων, της ευφυΐας ως προς τη συμπεριφορά και τους στόχους, του σεβασμού και της ανοχής των άλλων, του πνεύματος συμμετοχής, της φιλίας, της αγάπης, και της υπευθυνότητας. Όλη αυτή η συμπεριφορά ενός αγοριού που είναι επιθετικό απαιτεί αγάπη και προσοχή εκ μέρους του πατέρα, που αναγνωρίζει στον γιο του αυτές τις ιδιότητες και τον παροτρύνει να τις αναπτύξει δείχνοντάς του εμπιστοσύνη. Όλα αυτά βέβαια δεν γίνονται μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ως ζευγάρι χρειάζεστε μια κοινή πολιτική διευθέτησης ορίων, και ίσως και τη συμπαράσταση συγγενών. Το γεγονός της απουσίας πατέρα στην οικογένεια μπορεί να γεννά την επιθυμία αντικατάστασης από τον ίδιο τον γιο σας. Οι τιμωρία/ες είναι η λιγότερο κατάλληλη μέθοδος για τον έλεγχο της επιθετικής συμπεριφοράς του γιου σας, γιατί ο πόνος, αυτός καθαυτός, αποτελεί ερέθισμα για διαμάχη. Η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος είναι η αναστολή της επιθετικότητας, η άμεση παύση και απομάκρυνση των επιθετικών ενεργειών.

Ο γιος μου είναι 8 ετών και παρατηρώ ότι στο διάβασμα , παρότι διαβάζει μόνος του, παραιτείται εύκολα από την προσπάθεια, σαν να χάνει το ενδιαφέρον του γρήγορα και δεν μπορεί να προσηλωθεί στις επιδιώξεις του σε βάθος χρόνου. Ο δίδυμος αδερφός του αντίθετα λειτουργεί πιο οργανωμένα και αποφασιστικά. Θα θέλαμε να ακούσουμε και τη γνώμη ενός ειδικού σχετικά με το τι μπορεί να του συμβαίνει.

Πολλοί γονείς δίνουν την εντύπωση ότι είναι απογοητευμένοι από τα παιδιά τους επειδή δεν είναι ακριβώς έτσι όπως ήλπιζαν και ονειρεύονταν ότι θα γίνουν. Το παιδί σας διαφέρει από τον αδερφό του και δυστυχώς δεν μπορεί να είναι όπως το είχατε ονειρευτεί. Η σύγκριση και μόνο με τον αδερφό του, λειτουργεί θετικά για τον γιο σας διότι με αυτό τον τρόπο διαφοροποιείται, και αυτό αποτελεί μια υγιή ψυχο-συναισθηματική εξέλιξη. Τις περισσότερες φορές οι γονείς είναι ευτυχείς όταν το παιδί τους διαβάζει πολύ και συστηματικά. Αλλά αυτό ως ένα βαθμό μπορεί να λειτουργήσει θετικά π.χ. στο να αναπτυχθεί η συνέπεια, η ευθύνη και ένας καθημερινός στόχος. Μάθηση όμως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και πειραματισμός, αλληλεπίδραση, φαντασία, αναζήτηση και βαθύτερη επαφή με το αντικείμενο της γνώσης. Ο μόνος τρόπος να κάνουμε ένα παιδί να αγαπήσει τη γνώση είναι να του διαβάζουμε ιστορίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο γιος σας δείχνει να έχει ανάγκη από πραγματική ζωή και όχι να πλήττει με τη διαδικασία του διαβάσματος. Αναζητήστε μαζί με τον γιο σας, νέα κίνητρα π.χ. ένα βιβλίο δεν αποκτά σημασία, αν δεν έχουμε μια επικοινωνία με τον συγγραφέα που το έγραψε. Χωρίς αυτήν ο γιος σας δεν καταλαβαίνει τον λόγο ύπαρξης ενός θέματος-βιβλίου. Για κείνον είναι ένα πράγμα σε χαρτί.

Αν θέλετε να διευρύνεται τη σκέψη του γιου σας και όχι να τον υποχρεώνετε σε ένα μοναχικό διάβασμα μια κι αυτό μοιάζει να του γίνεται βαρετό, φροντίστε να αναπτύξετε μια επικοινωνία σε άλλο επίπεδο πέραν των μαθημάτων.

Έχω δυο κόρες, πολύ αγαπημένες μεταξύ τους, η μεγάλη πάει πρώτη γυμνασίου και η μικρότερη τετάρτη δημοτικού. Δυστυχώς η μικρή εδώ και αρκετούς μήνες την έχουμε πιάσει να λέει πολλά ψέματα. Στην αρχή την πιστεύαμε μετά αρχίσαμε να θυμώνουμε, έπειτα τη μαλώναμε και προσπαθούσαμε να καταλάβουμε τι θέλει. Άραγε γιατί να λέει τόσα ψέματα;

Πολλές φορές τα παιδιά προσποιούνται. Η προσποίηση ενός παιδιού δεν είναι εντελώς αβάσιμη ή ανυπόστατη. Συνήθως ένα παιδί βιώνει μια κατάσταση ως αρνητική και προσπαθεί να την αποφύγει προκειμένου να κερδίσει την ψυχική του ηρεμία για να ανακτήσει την ψυχική ισορροπία, την οποία νιώθει ότι απειλεί μια συγκεκριμένη κατάσταση. Πίσω από κάθε προσποίηση-ψέμα υπάρχει άγχος. Φανταστείτε λοιπόν ότι κάπως έτσι συμβαίνει και με την κόρη σας.

Έτσι, καλό θα ήταν αρχικά να δείξετε κατανόηση και έγνοια προς την κόρη σας αλλά ταυτόχρονα να είστε σταθερή, ώστε να της δώσετε να καταλάβει τη συνέπεια ενός ψέματος. Αργότερα, σε μια άσχετη στιγμή κάντε συζήτηση και προσπαθήστε να επικοινωνήσετε μαζί της για τα θέματα που την ανησυχούν και βρείτε μαζί (μόνο μαζί) τρόπους επίλυσης. Η συνδρομή γιαγιάδων, συγγενών, φίλων, δασκάλων είναι πάντα ευπρόσδεκτη από τα παιδιά. Τέλος μάθετε να μην ακυρώνετε μαζί με το ψέμα το άγχος του παιδιού. Προσπαθήστε να το καθοδηγήσετε να μάθει να το χειρίζεται.

Μην ξεχνάτε ότι “ένα από τα πράγματα που μαθαίνει κανείς σε εποχές συγκρούσεων (εσωτερικών-εξωτερικών) είναι να λέει ψέματα. Πρέπει να το κάνει για να επιβιώσει”.