Ο Αμφίπλευρος Συντονισμός και ιδέες για την προαγωγή του

Η δυσκολία αυτή έχει να κάνει με κάποια εγκεφαλικά κέντρα του παιδιού που ασκούν έλεγχο στην υπερδραστηριότητα, τα οποία υπολειτουργούν , ενώ υπάρχει μία άρση αναστολών που κάνει το παιδί να δρα παρορμητικά. Το παιδί δεν χαίρεται με την απόρριψη που λαμβάνει λόγω των πράξεων του αλλά δεν μπορεί να ενεργήσει με άλλο τρόπο.

Με βάση τα παραπάνω λοιπόν, η ΔΕΠ-Υ δεν είναι μια αναπτυξιολογική δυσκολία που περνάει με τον καιρό.

Η ΔΕΠ-Υ χωρίζεται σε τρεις τύπους:

• Σύνδρομο διάσπασης προσοχής

Το απρόσεχτο παιδί που δείχνει αδιάφορο, αποτραβηγμένο, κουρασμένο και αργό. Συχνά δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και κάνει λάθη απροσεξίας, ή δεν μπορεί να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα στο σπίτι ή την τάξη. Επίσης, πολύ συχνά διασπάται η προσοχή του εύκολα απο εξωτερικά ερεθίσματα ή φαίνεται σαν να μην ακούει όταν του μιλούν.

• Σύνδρομο διάσπασης προσοχής – υπερκινητικότητας (Μικτός τύπος)

Μοιάζει και με το απρόσεχτο και με το υπερδιεγερμένο παιδί.  Πολύ συχνά απαντά απερίσκεπτα προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση, δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του, κάνει πράγματα επικίνδυνα για τον εαυτό του ή τους άλλους.

• Σύνδρομο υπερκινητικότητας – παρορμητικότητα:

Το πολύ ενεργητικό παιδί, μόνιμα ενασχολούμενο, σε συνεχή κίνηση και πολύ διεγερμένο. Συχνά, στριφογυρίζει στη θέση του, τρέχει τριγύρω, μιλά ακατάπαυστα.

Και οι 3 παραπάνω κατηγορίες παιδιών αντιμετωπίζουν δυσκολίες που επιβαρύνουν την καθημερινή τους λειτουργικότητα (σχολική επίδοση, παιχνίδι, σχέση με συνομηλίκους, οικογενειακή ηρεμία), όμως  το παιδί δεν είναι απαραίτητο να παρουσιάζει και την υπερκινητικότητα και την απροσεξία. Μπορεί να είναι μόνο υπερκινητικό ή μόνο απρόσεχτο.

Για να χαρακτηριστεί ένα παιδί ότι έχει ΔΕΠ-Υ θα πρέπει οι δυσκολίες να εντοπίζονται και πριν την ηλικία των 6 ετών και  να παραμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες. Επίσης, η ένδειξη των συμπτωμάτων πρέπει να εμφανίζεται σε 2 τουλάχιστον χώρους (π.χ. σπίτι-σχολείο), να υπάρχει σαφής απόδειξη σημαντικής έκπτωσης στην κοινωνική ή σχολική λειτουργία και να έχει γίνει διαφοροδιάγνωση από άλλες διαταραχές ή παθήσεις που μπορεί να παρουσιάσουν εκδήλωση παρόμοιων συμπεριφορών.

Επιπλέον, το παιδί με ΔΕΠ-Υ κινδυνεύει σε ποσοστό 70% να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο φάσμα δευτερογενών δυσκολιών εάν η πάθηση δεν εντοπιστεί έγκαιρα και δεν εφαρμοστεί πρόγραμμα παρέμβασης. Κατά τη βιβλιογραφία ως μεγαλύτερες δυσκολίες έχουν οριστεί τα εξής:

• Ειδικές μαθησιακές Διαταραχές (δυσλεξία κλπ).
• Διαταραχή του συντονισμού των κινήσεων.
• Διαταραχές λόγου και ομιλίας.
• Υψηλά επίπεδα άγχους.
• Δευτερογενή ψυχολογικά προβλήματα λόγω της συνεχούς απόρριψης που βιώνει το παιδί μόνιμα συγκρινόμενο με το περιβάλλον του.
• Συχνές εμμονές και ψυχαναγκασμοί.
• Υψηλά επίπεδα κατάθλιψης μετά την ηλικία των 8 ετών.
• Διαταραχές διαγωγής και παραπτωματικές συμπεριφορές.

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω λοιπόν, πρέπει να επισημάνουμε ότι ο ρόλος της εργοθεραπείας στην αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ είναι πολύ σημαντικός γιατί παρεμβαίνει σε 16 πολύ βασικούς τομείς για την ομαλή ανάπτυξη και ανεξαρτητοποίηση του παιδιού. Αυτοί οι τομείς είναι οι εξής:

Ο άξονας που πρέπει να κινηθεί η παρέμβαση στο παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι τετραπλός:

Α. Βελτίωση μηχανισμών συγκέντρωσης προσοχής (αισθητηριακή εστίαση, επεξεργασία, διατήρηση εγρήγορσης).

Β. Ενίσχυση σχεδιαστικών και εκτελεστικών μοντέλων (βελτίωση ιδεασμού – πράξης).

Γ. Ψυχοπαιδαγωγική επιβοήθηση μέσω γνωσιακής-συμπεριφοριστικής μεθόδου.

Δ. Στήριξη της αυτοπεποίθησης του παιδιού.

Οι βασικές ειδικότητες που θα βοηθήσουν το παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι:

• Ψυχοπαιδαγωγός,
• Εργοθεραπευτής
• Ψυχολόγος Συμβουλευτικής

Όσον αφορά στην εργοθεραπεία οι αρχές παρέμβασης στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ αφορούν 16 βασικές δεξιότητες:

1. Βελτίωση της αισθητηριακής επεξεργασίας:

Μείωση των διαταραχών ρύθμισης, προσαρμογές αισθητηριακής καταγραφής (βλέπε: Αισθητηριακή Ολοκλήρωση), ασκήσεις βρεγματικών λοβών. Με σκοπό την βελτίωση του επιπέδου διέγερσης του παιδιού έτσι ώστε να μην είναι ούτε υπό ούτε υπέρ διεγερμένο και να είναι σε θέση να διατηρεί την προσοχή του όση ώρα χρειάζεται, να ελέγχει την παρορμητικότητα του και να μην διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.

2. Δημιουργία κινητοποίησης:

Δραστηριότητες επιπέδου τέτοιου που το παιδί να μπορεί να τις ολοκληρώσει έστω και με μικρή βοήθεια για αύξηση των κινήτρων του, μείωση των αισθημάτων ματαίωσης, αναγνώριση και ενίσχυση των ικανοτήτων του.

3. Οπτική και απτική επεξεργασία:

Ασκήσεις οπτικής και απτικής αντιληπτικότητας (βρες τις διαφορές, βρες το κρυμμένο αντικείμενο, αναγνώριση αντικειμένων μέσω της αφής, παιχνίδια με διάφορα υλικά για διαφορετικές υφές.

4. Ικανότητα εναλλαγής προσοχής: 

Ενασχόληση-έλεγχος δύο παράλληλων δραστηριοτήτων π.χ. μετατόπιση και διατήρηση ενδιαφέροντος από μία κινητική δραστηριότητα σε μία δραστηριότητα γνωστικών δεξιοτήτων και αντίστροφα.

5. Χρονισμός:

Αύξηση επιπέδου διέγερσης, αναχαίτιση παρορμητικής αντίδρασης και επαγρύπνηση, με σκοπό το παιδί να βρίσκεται στο κατάλληλο επίπεδο διέγερσης που χρειάζεται η εκάστοτε δραστηριότητα για να ολοκληρωθεί σωστά.

6. Ικανότητα ολοκλήρωσης παιχνιδιού:

Αύξηση ικανότητας ολοκλήρωσης σε δραστηριότητες υψηλού ενδιαφέροντος.

7. Βελτίωση μνημονικής επεξεργασίας:

Ασκήσεις μνήμης με κάρτες, ιστορίες για διατήρηση σεναρίου, δραστηριότητες με πολλά βήματα για συνεχή χρήση της εργαζόμενης μνήμης.

8. Αύξηση οργάνωσης κίνησης στον χώρο:

Βιωματικός προσανατολισμός στον χώρο (που είμαι εγώ, που είναι τα αντικείμενα), ασκήσεις για χωρικό προσανατολισμό και χωρικές σχέσεις  και σειροθέτηση.

9. Οργάνωση αδρής κίνησης:

Ασκήσεις συγκέντρωσης και δόμησης ασκήσεων των μεγάλων μυών π.χ. εκτάσεις κορμού και άκρων, πετάω-πιάνω μπάλα, κλωτσάω μπάλα κτλ.

10. Οργάνωση λεπτής κίνησης:

Προγραφή/γραφή, χρήση εργαλείων (ψαλίδι, μαχαίρι, κατσαβίδι κτλ.) βελτίωση εκτελεστικότητας μικρών μυών για λεπτούς χειρισμούς.

11. Βελτίωση θέσεων εργασίας:

Μεταβίβαση στην ανώτερη λειτουργική θέση εργασίας  “brain power”  δηλαδή το παιδί να ολοκληρώνει τις δραστηριότητες μόνο του, χωρίς τον θεραπευτή, το γονιό ή τον δάσκαλο στο χώρο.

12. Βελτίωση πραξιακού μηχανισμού:

Ανάλυση παραγόντων που έχει το παιδί στη διάθεση του, δημιουργία εναλλακτικών πλάνων και επίλυση προβλημάτων για την ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας χωρίς βοήθεια από τον θεραπευτή, το γονιό ή τον δάσκαλο.

13. Λειτουργικότητα – Ανεξαρτησία:

Βελτίωση δόμησης τρόπου και ικανότητας λειτουργίας στην καθημερινή διαβίωση του παιδιού προγραμματισμός χώρου και χρόνου για την αυτονόμηση του.

14. Αύξηση ικανότητας προσανατολισμού στο χώρο – χρόνο: 

Δραστηριότητες για αύξηση της ικανότητας του παιδιού να λειτουργεί σωστά μέσα στο χώρο και στο χρόνο και να τα διαχειρίζεται κατάλληλα.

15. Ομαδικές δραστηριότητες:

Αύξηση επιπέδου λειτουργικότητας και εφαρμογή προφίλ μάθησης σε ανώτερου επιπέδου απαίτησης περιβάλλον, γενίκευση κεκτημένων δεξιοτήτων από δυαδικό επίπεδο σε ομαδικό π.χ. σχολικό περιβάλλον.

16. Αισθητηριακή δίαιτα:

Αισθητηριακά  “tips”  για την βελτίωση των διαταραχών ρύθμισης με σκοπό την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη της λειτουργικότητας και της μάθησης του παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας.