Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι το να κάθεται κανείς στο μπροστινό/πίσω κάθισμα του αμαξιού ή και δίπλα στον οδηγό, εμποδίζει την απαιτούμενη οπτική επαφή για να γίνει συζήτηση. Μπορεί επίσης να νομίζετε ότι τα περιορισμένα στοιχεία στο πλαίσιο του αμαξιού κάνουν τη συζήτηση σχετικά με γεγονότα του παρελθόντος ή του μέλλοντος αδύνατη. Παρόλα αυτά, με δεδομένο το πόσο συχνά μεταφέρετε το παιδί σας στο βρεφονηπιακό σταθμό, στο προνήπιο, σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, στα ψώνια, σε γιατρούς κτλ, ο συνολικός χρόνος που περνάτε μαζί στο αμάξι μπορεί να είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι των επαφών σας ως γονιού με παιδί κάθε μέρα.
Το να ξεκινήσετε συζήτηση με ένα παιδί προσχολικής ηλικίας δεν είναι πάντα εύκολο. Τα περισσότερα νεαρά παιδιά φαίνεται να συναντούν δυσκολίες στο να συζητήσουν για οποιοδήποτε θέμα που δεν έχει να κάνει με το “εδώ & τώρα”. Τα παιδιά συχνά θέλουν να συζητούν για πράγματα που εσείς δε θεωρείτε σημαντικά. Τα παιδιά επίσης φαίνεται να δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν το θέμα συζήτησης ενός ενήλικα. Μερικές φορές, οι συζητήσεις σχετικά με γεγονότα του παρελθόντος ή του μέλλοντος είναι πολύπλοκες, καθώς τα παιδιά καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια για να θυμηθούν τα ποιος, τι και πότε του θέματος. Αυτό ισχύει ακόμα κι όταν είναι τα παιδιά που ξεκίνησαν το θέμα. Τα μικρά παιδιά επίσης δε δείχνουν να εκτιμούν τις συζητήσεις σχετικά με γεγονότα που δεν έχουν ακόμα συμβεί. Όταν δεν έχετε μοιραστεί μια εμπειρία με το παιδί σας, οι συζητήσεις σχετικά με δραστηριότητες που προηγήθηκαν της διαδρομής με το αμάξι θα είναι ιδιαίτερα δύσκολες.
Παρόλα αυτά, το αμάξι σας μπορεί να είναι η καλύτερη τοποθεσία για να συζητήσετε με παιδί προσχολικής ηλικίας, ακόμα κι αν το παιδί έχει καθυστερήσεις στο λόγο ή στη γλώσσα. Το οικογενειακό αμάξι φαίνεται να προσφέρει στα μικρά παιδιά μια μοναδική ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν νέες μορφές της γλώσσας και να μιλήσουν για θέματα που συνήθως δε συζητιούνται στο σπίτι τους ή στο προνήπιο. Μπορείτε να κάνετε επιτυχημένες συζητήσεις που να απασχολούν το παιδί σας και να του τραβούν την προσοχή. Οι συμβουλές που ακολουθούν μπορούν να σας βοηθήσουν να βελτιώσετε τις γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού σας ενώ οδηγείτε το αμάξι σας.
Μιλήστε για το παρόν
Εκμεταλλευτείτε αυτή τη στιγμή που μοιράζεστε εσείς και το παιδί σας. Ακολουθήστε την κατεύθυνση που δίνει το παιδί στην κουβέντα και μιλήστε για αυτά που φαίνονται να ενδιαφέρουν το παιδί να τα συζητήσει. Για παράδειγμα, μπορεί μοιάζει ανόητο να μιλάει κανείς για τις ιδιότητες μιας ζώνης ασφαλείας, αλλά το μηχανικό μέρος του αμαξιού, ο σχεδιασμός του ή η έλλειψη άνεσης του αμαξιού, μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέροντα και σημαντικά για το παιδί σας.
Μιλήστε για εκείνα τα πράγματα που έχετε κοινά και οι δυο σας στο αμάξι. Οι αναφορές στην πόρτα του αυτοκινήτου, το κοντέρ των χιλιομέτρων, ή τα παλτά, τις ζακέτες και τα γυαλιά ηλίου θα διευκολύνουν το παιδί στο να τα σχολιάσει, καθώς τα βλέπει μπροστά του. Τα παιδιά συνήθως διευκολύνονται να μιλούν για το “εδώ & τώρα” σε όποια τοποθεσία κι αν βρίσκονται (αμάξι, σπίτι, ή σχολείο) και συνήθως γίνονται πιο ομιλητικά όταν πρόκειται για πράγματα που μπορούν άμεσα να δουν ή να αγγίξουν. Είναι πιο εύκολο για τα παιδιά όταν δε χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν τη μνήμη ή τη φαντασία τους για να φέρουν στο νου τους το θέμα της συζήτησης.
Οι αναφορές σε ανθρώπους που δεν είναι παρόντες στο αμάξι μπορεί να δυσκολέψουν μερικά παιδιά στο να τις κατανοήσουν. Αν όμως μιλάτε για όλους ανθρώπους, πρέπει να γνωρίζετε ότι η αναφορά σε πρόσωπα που είναι περισσότερο οικεία στο παιδί σας θα το διευκολύνουν να τα φέρει στο νου του και να μιλήσει για αυτά, παρά για άτομα που γνωρίζει λίγο.
Αντικείμενα ή καταστάσεις που φαίνονται ευδιάκριτα από το παράθυρο του αμαξιού μπορεί να γίνουν η αφορμή για το παιδί σας να κάνει ερωτήσεις. Οι δυο σας μπορείτε εύκολα να συζητήσετε θέματα αν επιδιώξετε να ανοίξετε συζήτηση για αυτά που παρατηρείτε από το παράθυρο. Αν προσπεράσετε κάτι ενδιαφέρον μην απορήσετε αν το παιδί σας δεν μπορεί να προσθέσει κάτι στα σχόλιά σας. Το παιδί σας μπορεί να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να απαντήσει στις ερωτήσεις σας ή για να καταφέρει να καταλάβετε τα δικά του σχόλια. Όσο περισσότερο μπορεί το παιδί σας να δει ή να αγγίξει ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση που έχει να κάνει με το θέμα συζήτησής σας, τόσο περισσότερο μπορείτε να περιμένετε από το παιδί σας να δείξει ενδιαφέρον να μιλήσει για αυτό.
Αυτά τα θέματα που έχουν να κάνουν με το αμάξι μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν συζήτηση για το αγαπημένο παιχνίδι ή αντικείμενο που το παιδί μπορεί να έχει φέρει μαζί του στο αμάξι. Γάντια ή παιχνίδια που από καιρό είχαν χαθεί μέσα στο αμάξι μπορούν να βρεθούν και να μπορέσετε να εστιάσετε σε αυτά για να ξεκινήσετε μια υπέροχη συζήτηση με το παιδί σας.
Αν δεν καταλαβαίνετε κάτι που σας λέει το παιδί σας, το πιο πιθανό που θα μπορούσατε να μαντέψετε είναι ότι το παιδί μιλάει για κάτι που έχει σχέση με ένα αντικείμενο μέσα στο αμάξι. Αν ξεκινάτε τη συζήτηση με το παιδί σας, η πιο σίγουρη επιλογή σας για μια επιτυχημένη συνδιαλλαγή θα είναι θέματα που έχουν το στοιχείο “εδώ & τώρα” για αυτά.
Κάντε ερωτήσεις στο παιδί σας για εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να επωφεληθούν όταν κάνουν συζητήσεις στις οποίες είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσουν παρελθοντικούς χρόνους ρημάτων και να ανακαλέσουν καταστάσεις στη μνήμη τους. Αλλά αυτή η πρόκληση είναι συχνά υπερβολικά δύσκολη για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας όταν η παρελθοντική κατάσταση είναι ανήκει στο μακρινό παρελθόν. Το παιδί σας μπορεί να κάνει ένα σχόλιο ή μία ερώτηση σχετικά με κάτι που συνέβη την περασμένη εβδομάδα. Αλλά θα μπορούσατε να παρατείνετε τη συνδιαλλαγή με το παιδί σας κατά τρία λεπτά ή περισσότερο, αν το ρωτούσατε για πράγματα που έλαβαν χώρα στο σπίτι ή λίγο πριν μπει το παιδί σας στο αμάξι.
Ωστόσο, οι ερωτήσεις σχετικά με καταστάσεις που έχετε μοιραστεί με το παιδί σας μπορεί να μοιάζουν ανόητες, εφόσον ήσασταν εκεί και γνωρίζετε τις απαντήσεις. Εκτός αυτού, μερικά παιδιά μπορεί να αναρωτηθούν γιατί τους κάνετε τέτοιες ερωτήσεις όπως «Τι αγόρασες από το μαγαζί;», αν ήσασταν μαζί του τη στιγμή της αγοράς του αντικειμένου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα βοηθούσε περισσότερο να σχολιάσετε την εμπειρία σας με το παιδί και να μην κάνετε συγκεκριμένες ερωτήσεις. Μιλήστε για το τι σας άρεσε, πώς νιώσατε, τι είδατε που σας φάνηκε ενδιαφέρον. Βέβαια, μείνετε σιωπηλός για ένα λεπτό, για να δώσετε στο παιδί σας την ευκαιρία να σκεφτεί και να συμβάλει στη συζήτηση. Το παιδί σας τότε μπορεί να σας πει τι ήταν σημαντικό για το ίδιο.
Φέρτε μαζί σας στο αμάξι ένα ενθύμιο ή απομεινάρι από κάποια δραστηριότητα
Όταν πηγαίνετε να πάρετε από κάπου το παιδί σας κι ενώ το παιδί έχει περάσει λίγο χρόνο χωρίς εσάς, φροντίστε να πάρει μαζί του στο αμάξι κάποιο αντικείμενο. Το αντικείμενο αυτό πρέπει να έχει σχέση με αυτό το πρόσφατο μέρος ή δραστηριότητα. Αφήστε το παιδί σας να κρατάει το αντικείμενο αυτό ή τοποθετήστε το κάπου που να μπορεί εύκολα να το βλέπει. Μια ζωγραφιά ή μια χειροτεχνία από το βρεφονηπιακό σταθμό ή το προνήπιο, ένα απόκομμα από εισιτήριο κινηματογράφου ή ενθύμια από συγγενείς ή φίλους, όπως μια φωτογραφία, ένα μπισκότο, ένα φύλλο, ένα λουλούδι ή άχρηστη αλληλογραφία μπορούν να αποτελέσουν την απαραίτητη γέφυρα για συζητήσεις σχετικά με ανθρώπους ή δραστηριότητες του παρελθόντος. Χάρτινα ποτήρια ή μπωλ από εστιατόρια, σακούλες από ψώνια στο μανάβικο ή από καταστήματα, ή ένα παιχνίδι που μόλις του αγοράσατε ή ένα ρούχο μπορούν να σας βοηθήσουν να έχετε περισσότερο επιτυχημένες συζητήσεις όταν το παιδί σας είναι προσχολικής ηλικίας.
Αυτά τα απομεινάρια από εμπειρίες του παρελθόντος μπορούν να βοηθήσουν το παιδί σας να θυμάται γεγονότα του παρελθόντος όταν το ρωτάτε για αυτά. Επίσης αυτά μπορούν να σας βοηθήσουν να κατανοήσετε περισσότερα πράγματα από αυτά για τα οποία μιλάει το παιδί σας. Μπορείτε δηλαδή να μαντέψετε ότι η δήλωση ή η ερώτηση του παιδιού σας σχετίζεται με κάποιο τρόπο με το απομεινάρι. Ακόμα κι αν μοιραστήκατε κάποια εμπειρία μαζί με το παιδί σας, το να φέρετε μαζί στο αμάξι ένα απομεινάρι θα βοηθήσει εσάς και το παιδί σας να συζητήσετε για το πρόσφατο γεγονός. Οι συζητήσεις κατά τη διάρκεια της διαδρομής σας με το αμάξι μπορούν να γίνουν πιο ευχάριστες και παραγωγικές όταν κι εσείς και το παιδί σας έχετε μια τέτοια βάση για να στηρίξετε την κουβέντα σας.
Περιμένετε λίγο μέχρι να μιλήσετε για μελλοντικές δραστηριότητες
Αποφύγετε να κάνετε ερωτήσεις ή σχόλια σχετικά με τον προορισμό της διαδρομής σας μέχρι να έχετε σχεδόν φτάσει εκεί. Συζητήσεις που γίνονται στην αρχή της διαδρομής με το αμάξι για πράγματα που θα επακολουθήσουν μπορεί να είναι δύσκολες για το παιδί σας. Αν όμως περιμένετε λίγο και ξεκινήσετε ένα τέτοιο θέμα περίπου 5 με 10 λεπτά πριν την άφιξή σας, θα περιοριστεί η συχνότητα με την οποία τα παιδιά ρωτούν: «Δε φτάσαμε ακόμα;». Επίσης, με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να έχετε την ευκαιρία να δείτε στοιχεία διαφόρων πλαισίων από το παράθυρο του αυτοκινήτου σας (οικεία κτήρια, διαδρομές, τοποθεσίες) και να βοηθήσετε το παιδί σας να κατανοήσει και να μιλήσει για επικείμενες καταστάσεις πιο άνετα και με μεγαλύτερη επιτυχία.
Χρήση μηχανών ενίσχυσης της επικοινωνίας
Αν το παιδί σας δε χρησιμοποιεί λεκτική επικοινωνία κι επικοινωνεί μέσω ενός πίνακα εικόνων/συμβόλων ή λέξεων, οι συζητήσεις σας στο αμάξι μπορεί να είναι αρκετά περιορισμένες. Αν οδηγείτε, δεν μπορείτε να δείτε πάντα τι δείχνει το παιδί σας στον πίνακα επικοινωνίας και είναι δύσκολο να «συνδιαλλαγείτε». Επιπρόσθετα, οι θέσεις στο αμάξι για παιδιά με σωματικές αναπηρίες μπορεί να μην παρέχουν επαρκή χώρο για την υποστήριξη του πίνακα ώστε να τον χρησιμοποιήσει το παιδί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να περνάει το παιδί σας αρκετά λεπτά και αρκετά χιλιόμετρα μέσα στη σιωπή ή με μια παθητική μορφή επικοινωνίας (απαντώντας με ναι/όχι στις ερωτήσεις). Ωστόσο, με κάποιο σχεδιασμό, το αμάξι μπορεί να γίνει ο τέλειος χώρος για να συνδιαλλαγείτε με το παιδί σας και για να έχετε τον χρόνο ώστε να επιδιώξετε υπομονετικά την ανάλυση θεμάτων ενδιαφέροντος.
Ρωτήστε τους ανθρώπους που ήταν με το παιδί σας πριν τη διαδρομή σας με το αμάξι να ηχογραφήσουν μηνύματα για να τα μοιραστεί το παιδί μαζί σας. Βάλτε την κασέτα να παίζει στο κασετόφωνο του αμαξιού για όσο μετακινήστε με το αμάξι. Κάντε σχόλια και ερωτήσεις στο παιδί σας σχετικά με αυτά που ακούτε. Δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε τον πίνακα επικοινωνίας τού παιδιού μέσα στο αμάξι. Ζητήστε από τους άλλους επιβάτες να κρατούν τον πίνακα ή εφαρμόστε το σε κάποιο στήριγμα στην πίσω πλευρά του μπροστινού καθίσματος ή στο ταμπλό. Ίσως χρειαστεί οι άλλοι επιβάτες να σας βοηθήσουν διαβάζοντας τα μηνύματα του παιδιού σας όσο εσείς οδηγείτε.
Καθώς οι κατασκευαστές παράγουν όλο και μικρότερες συσκευές, γίνεται δυνατή η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών από παιδιά προσχολικής ηλικίας ενώ βρίσκονται στο αμάξι, αν βέβαια υπάρχει εγγύηση ότι είναι ασφαλείς για τα παιδιά. Ο λογοθεραπευτής σας θα μπορέσει να σας βοηθήσει να προγραμματίσετε τη συσκευή. Τότε, όταν το παιδί σας ενεργοποιεί ένα συγκεκριμένο σημείο πάνω στη συσκευή, λέξεις και φράσεις εκφράζονται λεκτικά μέσω της συσκευής. Δηλώσεις σχετικά με το προνήπιο ή σχετικά με μια βόλτα που πήγε το παιδί σας χωρίς εσάς μπορούν να προγραμματιστούν στη συσκευή. Έτσι, το παιδί σας θα έχει ένα τρόπο να σας λέει σχετικά με αυτές τις εμπειρίες ενώ μετακινήστε με το αμάξι. Αν στο αμάξι είστε μόνο εσείς και το παιδί σας και έχει δυσκολία στο να αγγίξει τη συσκευή, ίσως θέλετε να ανακαλύψετε τη χρήση μοναδικών διακοπτών ενεργοποίησης. Ο λογοθεραπευτής σας μπορεί να σας παρέχει πληροφορίες για την τεχνοτροπία των διακοπτών και πώς να τους παραγγείλετε.
*Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από τους Διαμορφωτές Δεξιοτήτων Επικοινωνίας, τμήμα της Εταιρείας Ψυχολογίας. Νο.Καταλόγου:3073
Τα γραφόμενα στην ιστοσελίδα Λόγος & Επικοινωνία προορίζονται για ενημερωτική χρήση και μόνον. Δεν αποτελούν εξατομικευμένες συστάσεις θεραπείας και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την Επιστημονική συμβουλή ενός ειδικευμένου θεραπευτή για κάποιο περιστατικό. Όποτε πρόκειται για αναδημοσίευση από άλλη πηγή, αυτό δηλώνεται ρητά. Οι συγγραφείς του Λόγος & Επικοινωνία δεν ευθύνονται για οποιοδήποτε αποτέλεσμα που σχετίζεται με οποιονδήποτε τρόπο με κάποια ανάρτηση.
