Διαλέγοντας βιβλία για τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας

Η επιλογή των βιβλίων για τα παιδιά σας μπορεί να είναι μια ευχάριστη αλλά και αποθαρρυντική διαδικασία. Είναι δύσκολο να γνωρίζετε πού να ψάξετε όταν υπάρχουν τόσες επιλογές σε βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία και πολυκαταστήματα.

Πώς επιλέγουμε ένα βιβλίο;

Σκεφτείτε πώς εμείς, σαν ενήλικες, διαλέγουμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο ή να δούμε μια ταινία. Μπορεί να κάνουμε επιλογές που μας πρότειναν άτομα της εμπιστοσύνης μας ή να διαβάσουμε το βιβλίο ενός συγγραφέα που γνωρίζουμε και έχουμε επιλέξει ξανά στο παρελθόν. Μερικές φορές χαζεύουμε στα ράφια των βιβλιοπωλείων και διαλέγουμε το βιβλίο που βρίσκουμε πιο ενδιαφέρον ή αυτό που έχει μεταφερθεί στη μικρή οθόνη. Αυτά αποτελούν χρήσιμα κριτήρια για να διαλέξετε βιβλίο για το παιδί σας.

Τα παιδιά είναι άτομα με προσωπικότητα

Οι γονείς γνωρίζουν τον τρόπο που κάνει πράγματα το παιδί τους από τη στιγμή της γέννησής του. Ανακαλύπτουν για το τι ενδιαφέρονται τα παιδιά και πώς θα μάθουν καλύτερα καθώς περνά ο καιρός. Η επιλογή ενός βιβλίου που ανταποκρίνεται στην αγάπη του παιδιού για τα ζώα, τα τρακτέρ, τους δεινόσαυρους, τα τραγούδια, τα ανέκδοτα ή τα παραμύθια, είναι μια καλή αρχή.

Εμπιστευτείτε τη δική σας αντίδραση

Καλό είναι να σκεφτείτε αν αρέσει η επιλογή στο παιδί σας αλλά και σε εσάς αφού θα μοιραστείτε το βιβλίο αρκετές φορές. Σκεφτείτε αν το βιβλίο που διαλέξατε θα του κρατήσει το ενδιαφέρον για πολλές αναγνώσεις. Θα το ευχαριστιέται περισσότερο κάθε φορά; Τα παιδιά θα αποκτήσουν μία ποικιλία βιβλίων αν κάποιος τους βοηθήσει στην επιλογή τους.

Ποιος διαβάζει;

Μερικές φορές θα θέλετε να διαβάσετε βιβλία στα παιδιά σας που μπορούν εύκολα να τα ακούσουν αλλά είναι πολύ δύσκολα για να τα διαβάσουν. Υπάρχουν βιβλία σχεδιασμένα για να συμμετέχει το παιδί, διαβάζοντας παρέα με εσάς ή συμπληρώνοντας γνωστά στιχάκια και φράσεις. Επίσης, υπάρχουν βιβλία που τα παιδιά έχουν την αυτοπεποίθηση να διαβάσουν ή να αφηγηθούν σε εσάς. Να σκέφτεστε ποιος από τους δυο σας θα κάνει την ανάγνωση όταν διαλέγετε βιβλία για το παιδί σας.

Μπορείτε να προμηθευτείτε βιβλία από την τοπική σας βιβλιοθήκη χωρίς να επενδύσετε σε κάτι που, πιθανώς, να μη κεντρίσει το ενδιαφέρον του παιδιού. Από την άλλη, είναι σημαντικό για το παιδί να έχει τα δικά του βιβλία που θα αγαπήσει και θα διαβάσει ξανά και ξανά καθώς περνά ο καιρός. Τα περισσότερα σχολεία ενθαρρύνουν τα παιδιά να διαβάζουν και να δανείζονται βιβλία ενώ υπάρχουν και σχετικά κλαμπ εκδόσεων που μπορείτε να γίνετε μέλη και να λαμβάνετε χρήσιμους καταλόγους για μελλοντικές εκδόσεις.

Ερωτήσεις Γονιών

Δεν ξέρω πώς να διαβάσω δυνατά στο μικρό παιδί μου. Νοιώθω αστεία όταν το κάνω.

Μιλάτε ήδη στο παιδί σας και η φωνή σας είναι ένας ευχάριστος ήχος για εκείνο . Διαβάστε την ιστορία πρώτα στον εαυτό σας ώστε να εξοικειωθείτε με το περιεχόμενο. Προσπαθήστε και θα γίνετε καλύτεροι με τον καιρό. Μπορείτε να ακούσετε και κάποιο ηχογραφημένο παραμύθι για να πάρετε ιδέες.

Πότε πρέπει να του διδάξω ήχους και γράμματα; Πρέπει να ξέρει το αλφάβητο; Να του το μάθω με κεφαλαία ή με μικρά γράμματα;

Περίπου στην ηλικία των τριών, τα παιδιά αρχίζουν να δείχνουν ενδιαφέρον για το αλφάβητο και ιδιαίτερα για τα γράμματα που σημαίνουν κάτι για εκείνα όπως είναι τα γράμματα που σχηματίζουν το όνομά τους. Ενισχύστε αυτό το ενδιαφέρον με το να έχετε γράμματα της αλφαβήτου παντού μέσα στο σπίτι (βιβλία, αφίσες, τουβλάκια με την αλφάβητο, πλαστικά γράμματα-μαγνήτες για το ψυγείο). Επίσης, κάθε φορά που βγαίνετε για ψώνια μαζί με το παιδί, μπορείτε να ψάχνετε για γράμματα που γνωρίζει το παιδί σας (είναι σημαντικά και τα κεφαλαία και τα μικρά). Τα παιδιά θα μάθουν να συνδέουν ήχους με γράμματα φτιάχνοντας σύνολα (συλλαβές → λέξεις) που περιλαμβάνουν συγκεκριμένα γράμματα. Μπορείτε να συνθέσετε αφίσες ή αυτοσχέδια βιβλία με αυτά τα σύνολα.

Το πεντάχρονο παιδί μου όταν φέρνει βιβλία από το σχολείο, θυμάται το περιεχόμενο και επινοεί λέξεις. Πώς θα την/τον μάθω να διαβάζει τις λέξεις που βλέπει;

Τα παιδιά μαθαίνουν τις ιστορίες και πώς είναι να διαβάζεις με το να θυμούνται τις λέξεις. Καθώς η αυτοπεποίθησή τους μεγαλώνει, δείχνουν περισσότερη προσοχή στις λέξεις της σελίδας, αναγνωρίζοντας γνωστές λέξεις και παρατηρώντας τις ομοιότητες μεταξύ τους. Ζητήστε τους να ψάξουν για λέξεις ή γράμματα που γνωρίζουν ή κατευθύνετε την προσοχή τους σε συγκεκριμένες λέξεις που έχουν ξαναδεί. Βοηθήστε τα παιδιά με το να φτιάχνετε αλφάβητα και να τα μαθαίνετε να συγκεντρώνονται στα γράμματα, δείχνοντάς τους τη λέξη καθώς τη διαβάζουν.

Επίσης, το παιδί μπορεί να σας αφηγείται μία ιστορία ενώ εσείς την καταγράφετε. Με τον τρόπο αυτό θα προσέξει πώς φαίνονται οι λέξεις αλλά και πώς φτιάχνονται.

Προσοχή: αν τα παιδιά εξακολουθούν να βασίζονται κυρίως στη μνήμη τους για μια ιστορία μέχρι την ηλικία των έξι, τότε χρειάζονται περισσότερη βοήθεια, με εξάσκηση στο γράψιμο και παρατήρηση του γραπτού λόγου.

Το παιδί μου ευχαριστιέται την ανάγνωση όταν βρίσκεται στον υπολογιστή ή όταν διαβάζει κόμικς αλλά όχι όταν φέρνει βιβλία από το σχολείο. Να μιλήσω στη δασκάλα;

Το παιδί σας, σαν όλα τα άλλα παιδιά, διασκεδάζει περισσότερο διαβάζοντας συγκεκριμένα πράγματα. Τα παιδιά, μπορεί να αγαπούν τα βιβλία με πληροφορίες, με εικόνες ή γραφικά.

Μπορείτε να πείτε στη δασκάλα πως προσέξατε τις αναγνωστικές συνήθειες του παιδιού σας. Είναι μια σημαντική πληροφορία που θα τη βοηθήσει να φτιάξει ένα πρόγραμμα για την πρόοδο του παιδιού σας. Επίσης, διαλέξτε βιβλία που να συνδυάζουν κείμενο και πληροφορίες, με απεικόνιση καρτούν και άλλων εικόνων, ώστε το παιδί να διευρύνει σταδιακά την γκάμα του.

Πώς να βοηθήσω ένα παιδί που διστάζει να διαβάσει; Θέλω να του δείξω πως το διάβασμα είναι μια ευχάριστη ενασχόληση και όχι απλά μια εργασία.

Ίσως, το παιδί σας αισθάνεται πως η ανάγνωση έγκειται μόνο στη σωστή εκφορά των λέξεων. Υπάρχουν πολλά παιδιά που μαθαίνουν να κάνουν ανάγνωση αλλά δεν επιλέγουν να διαβάσουν. Είναι σημαντικό να μην το πιέσετε και να του δείξετε πως το διάβασμα μπορεί να γίνει ευχάριστο. Μια εύκολη λύση είναι να μοιραστείτε βιβλία με το παιδί σας, δηλαδή, να διαβάσετε εσείς σε αυτό και εκείνο σε εσάς. Πολλοί γονείς σταματούν να διαβάζουν στο παιδί τους μόλις μάθει να διαβάζει μόνο του. Όμως, είναι σημαντικό να συνεχίσετε και να ανακαλύπτετε καινούρια βιβλία, ακόμη και αν το παιδί φτάσει τα εννιά ή τα δέκα του χρόνια. Βρείτε το χρόνο να συζητήσετε με το παιδί για τα βιβλία και ξαναδιαβάστε τα αγαπημένα του. Μπορεί το παιδί σας να χρειαστεί βοήθεια στην επιλογή καινούριων βιβλίων αν βαριέται με αυτό που διαβάζει.

Τι συμβαίνει όταν το παιδί σταματάει για να σκεφτεί ποια λέξη βλέπει; Πώς αποφασίζει;

Όταν τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν, δουλεύουν με διαφορετικά είδη γνώσεων και πληροφοριών που θα τα βοηθήσουν να διαβάσουν τις λέξεις στη σελίδα. Χρησιμοποιούν τη γνώση του προφορικού λόγου, της ιστορίας, και των αποτυπωμένων γραμμάτων. Όταν συναντούν μια λέξη σε μια ιστορία που δεν γνωρίζουν, μαντεύουν τη λέξη με τις εξής ερωτήσεις: «Τι θα μπορούσε να είναι;», «Τι εννοεί εδώ;», ή «Ακούγεται σωστά;». Χρησιμοποιούν γράμματα ή ομάδες γραμμάτων που θα τα βοηθήσουν να ελέγξουν αν μάντεψαν σωστά. Οι εικόνες προσφέρουν χρήσιμα στοιχεία και τα ποιηματάκια βοηθούν τα παιδιά να εντοπίσουν στοιχεία μέσα από το κείμενο. Θα είναι δύσκολο για το παιδί σας να γίνει άπταιστος αναγνώστης αν του δείξετε έναν μόνο τρόπο να μαντεύει τη λέξη. Τα παιδιά για να γίνουν επιτυχημένοι αναγνώστες πρέπει να χρησιμοποιούν ποικίλες στρατηγικές με στοιχεία από το κείμενο και τις εικόνες.

Μαθαίνουν τα παιδιά να διαβάζουν πιο εύκολα αν τους μάθω τραγουδάκια και ποιηματάκια;

Ειδικοί σε θέματα ανάγνωσης θεωρούν πως τα παιδιά μαθαίνουν πολλά για τα στοιχεία του λόγου μέσα από τραγούδια και στιχάκια. Αυτά τα κείμενα περιέχουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα και βοηθούν τα παιδιά να αντιλαμβάνονται πιο εύκολα τους ήχους του λόγου. Με τα ποιηματάκια, τα παιδιά συγκεντρώνονται στην κατάληξη των λέξεων και στις ομοιότητες μεταξύ των λέξεων. Τα παιδιά με αρκετά ερεθίσματα από τραγούδια, στιχάκια και ποιηματάκια βρίσκουν πιο εύκολη και άμεση τη διαδικασία της μάθησης. Συγκεντρώνονται εύκολα στους συνδέσμους μεταξύ λέξεων και ήχων και εντοπίζουν μοτίβα στις λέξεις που γνωρίζουν. Να είστε σίγουροι πως αυτές οι δραστηριότητες, πέρα από το προφανές διασκεδαστικό τους περιεχόμενο, είναι ένα σημαντικό κομμάτι της εκμάθησης.

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου όταν κάνει λάθη στην ανάγνωση;

Τα παιδιά πρέπει να παίρνουν ρίσκα και να κάνουν λάθη για να μάθουν να διαβάζουν με ευχέρεια και αυτοπεποίθηση. Μαθαίνουν παρατηρώντας και διορθώνοντας τα λάθη τους ακόμη και αν τους πάρει χρόνο. Σαν αναγνώστες, η αυτοπεποίθηση των παιδιών κλονίζεται όταν οι γονείς επεμβαίνουν κάθε φορά που εκείνα κολλάνε σε μια λέξη. Αν θέλετε να βοηθήσετε, προφέρετε την πρώτη συλλαβή ή μόνο μια λέξη για να προχωρήσει η ιστορία.

Το εξάχρονο παιδί μου, μου ζητάει να καταγράψω πράγματα για εκείνο γιατί δεν θέλει να το κάνει μόνο του. Αλλά του αρέσει να αντιγράφει και αντιγράφει τα δικά μου κείμενα. Να το ενθαρρύνω να γράφει περισσότερο για τον εαυτό του;

Όλα τα παιδιά μαθαίνουν με μίμηση. Το εξάχρονο παιδί σας μαθαίνει ακόμη και αν δεν προσπαθεί να γράψει μόνο του. Προφανώς, ενδιαφέρεται για τη γραφή και επιθυμεί να δει πώς γίνεται. Πιθανώς, να μην είναι από τους τύπους που μαθαίνουν παίρνοντας ρίσκα με καινούριο υλικό. Θα σας δείξει τον τρόπο που του αρέσει να μαθαίνει. Να είστε σίγουροι πως βοηθάτε με το να καταγράφετε και να του δείχνετε αυτό που σας λέει.

Το σχολείο επιτρέπει στα παιδιά να συλλαβίζουν όπως αυτά θέλουν. Πώς θα μάθουν τα παιδιά σωστή ορθογραφία;

Πλέον, οι προσδοκίες για τα παιδιά στο θέμα της γραφής είναι πολύ μεγαλύτερες. Στο σχολείο ενθαρρύνονται να γράφουν ανεξάρτητα τις δικές τους λέξεις αντί να αντιγράφουν το δικό σας κείμενο. Για να το πετύχουν αυτό, τα παιδιά χρησιμοποιούν ό,τι γνωρίζουν και συνήθως συλλαβίζουν τη λέξη όπως την ακούν. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσουν μια ισχυρή αντίληψη της σχέσης ανάμεσα στα γράμματα και τους ήχους που τα βοηθάει να διαβάσουν. Επίσης, μπορούν να γράψουν περισσότερα αφού δεν σταματούν να σας ρωτήσουν πώς γράφεται κάθε λέξη. Φυσικά, αυτός ο τρόπος γραφής των λέξεων δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Σύντομα, τα παιδιά πρέπει να μάθουν να βασίζονται λιγότερο στους ήχους των λέξεων. Η σωστή ορθογραφία προκύπτει όταν ο μαθητής βλέπει τη λέξη και αντιλαμβάνεται πώς σχηματίζεται, με βάση ομάδες λέξεων και γραμματικούς κανόνες.

Τα άλλα παιδιά έχουν καλύτερη επίδοση από το δικό μου. Τί να κάνω;

Αρχικά, η μάθηση της ανάγνωσης δεν είναι αγώνας και πρέπει να προσέξετε μην γίνετε ανταγωνιστικοί εκ μέρους του παιδιού σας. Να θυμάστε πως όσο διαφέρει το παιδί σας από τα άλλα παιδιά όταν μαθαίνει να περπατάει και να μιλάει, τόσο θα διαφέρει και στην κατάκτηση της ανάγνωσης. Η κατάσταση δε θα βελτιωθεί αν του μεταφέρετε το άγχος σας. Αν ακόμη θεωρείτε πως το παιδί σας προχωράει με αργούς ρυθμούς, ενημερώστε τη δασκάλα και ακούστε τις συμβουλές της. Σιγουρευτείτε πως διαβάζετε κάθε μέρα με το παιδί σας και τότε να το ενθαρρύνετε να έχει πρωτοβουλία στη μάθηση. Το παιδί μπορεί, απλά, να χρειάζεται περισσότερη εξάσκηση.

Θα μπερδευτούν τα παιδιά μου αν τα μάθω να διαβάζουν αγγλικά παράλληλα με τα ελληνικά;

Είναι προνόμιο για τα παιδιά να ξέρουν να μιλούν, να διαβάζουν και να γράφουν περισσότερες από μία γλώσσες. Να ενθαρρύνετε αυτές τις προσπάθειες. Τα παιδιά καταλαβαίνουν με περισσότερη σαφήνεια πώς λειτουργεί ο λόγος και τον χρησιμοποιούν πιο εύκολα όταν έχουν πρόσβαση σε γλώσσες πέρα από τη μητρική τους. Συχνά, τα δίγλωσσα παιδιά είναι και καλύτεροι αναγνώστες.

Πηγή: Myra Barrs and Sue Ellis, Reading Together – Parents’ Handbook, Walker Books