Βοηθώντας το παιδί σας να ακούει και να μαθαίνει

Γιατί είναι σημαντική η ακρόαση;

Η κατανόηση του τι λέει κάποιος ονομάζεται ακουστική κατανόηση. Καθώς τα παιδιά ακούν και κατανοούν λέξεις, αναπτύσσουν τις δικές τους δεξιότητες στο λόγο και τη γλώσσα.

Καθώς τα παιδιά πλησιάζουν στην προσχολική ηλικία, μαθαίνουν να παίζουν μαζί. Το να κάνουν απλές συζητήσεις και το να ακούν τις ιδέες των άλλων αποκτά μεγαλύτερη σημασία για τα παιδιά, καθώς αναπτύσσουν φιλίες, αλλά και τις γλωσσικές τους δεξιότητες.

Στο σχολείο, τα παιδιά χρειάζεται να ακούν προσεκτικά για περισσότερη ώρα και ταυτόχρονα να καταφέρνουν να αγνοούν άλλους ήχους και θορύβους της τάξης που διασπούν την προσοχή τους. Στην πραγματικότητα, το σχολείο είναι ο χώρος όπου οι μαθητές ακούν προσεκτικά για περισσότερη ώρα, παρά όταν κάνουν οτιδήποτε άλλο. Αν αναπτύξουν καλά τις ακουστικές τους ικανότητες, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες στο να επιτύχουν στο σχολείο.

Τι μπορεί να κάνει ένας γονιός για να βοηθήσει;

• Βεβαιωθείτε ότι η ακοή του παιδιού σας είναι φυσιολογική.

Φροντίστε να εξετάζει γιατρός ανά διαστήματα την ακοή του παιδιού σας και το επίπεδο των υγρών στα αυτιά του, ιδιαίτερα ύστερα από κρύωμα ή μόλυνση του αυτιού. Αν ο γιατρός προτείνει να εισαχθούν «σωλήνες» εξαγωγής, ακολουθήστε τη συμβουλή του ώστε να προλάβετε περαιτέρω ενοχλήσεις σε αυτά τα κρίσιμα – για την ανάπτυξη του παιδιού σας- χρόνια.

• Μιλήστε με τρόπο που να είναι κατανοητός από το παιδί.

Χαμηλώστε την ένταση της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου και άλλων πηγών θορύβου, έτσι ώστε το παιδί σας να μπορεί να σας ακούσει χωρίς να το εμποδίζουν άλλοι θόρυβοι.
Τραβήξτε την προσοχή του παιδιού σας. (για παράδειγμα, φωνάξτε τον «Γιώργο» με το όνομά του)
Περιμένετε μέχρι το παιδί σας να σας κοιτάξει (αν χρειαστεί στρέψτε το παιδί σας με ήπιο τρόπο προς το μέρος σας).

• Σταθείτε κοντά στο παιδί σας, γονατίστε, αν είναι εφικτό, ώστε το πρόσωπό σας να είναι στο ίδιο ύψος με το πρόσωπό του.

Μιλάτε του αργά.
Κάνετε παύσεις εν όσω σκέφτεται.

• Δίνετέ του μία οδηγία κάθε φορά.

Δώστε χρόνο στο παιδί σας να σκεφτεί μετά από κάθε ερώτηση.
Επαναλάβετε αυτό που του είπατε, με άλλον τρόπο.

• Αποφύγετε:

Μακροσκελείς επεξηγήσεις ή περίπλοκες οδηγίες.
Τη χρήση ιδιωματισμών που χρησιμοποιούν οι ενήλικες (όπως, «Προσπάθησε να βάλεις τον εαυτό σου στη θέση μου»), εκτός κι αν εξηγείτε στο παιδί τη σημασία τους.

• Βοηθήστε το παιδί σας να είναι ενεργός ακροατής.

Αν και μικρής ηλικίας, τα παιδιά μπορούν να μάθουν τι τα βοηθά να ακούν προσεκτικά. Ακολουθούν μερικές προτάσεις:

Εξαλείψτε τους θορύβους που αποσπούν την προσοχή. Όταν ξεκινάτε μια συζήτηση ή δίνετε κάποιες οδηγίες, φροντίστε ότι η τηλεόραση και το στερεοφωνικό είναι σβηστά. Αν το πλυντήριο πιάτων ή το πλυντήριο ρούχων είναι κοντά και κάνει θόρυβο, πηγαίνετε σε άλλο δωμάτιο. Εξηγήστε ότι το κάνετε αυτό επειδή «είναι ώρα να ακούσει», κι ότι χρειάζεστε ησυχία για να γίνει αυτό. Συζητήστε μαζί του το πόσο δύσκολο είναι να σκεφτεί κάποιος αυτό που του λέει κάποιος άλλος όταν υπάρχουν άλλοι θόρυβοι να σκεφτεί ή άλλα πράγματα να δει. Το παιδί σας χρειάζεται να μάθει να το κάνει αυτό από μόνο του. Όταν το κάνει, ενισχύστε τη συμπεριφορά του επιβραβεύοντάς το: «Τι καλή ιδέα! Αυτή η μουσική από το ηλεκτρονικό παιχνίδι θα μας δυσκόλευε να ακούσουμε ο ένας τον άλλο. Χαίρομαι που το έσβησες. Τώρα μπορούμε να ακούμε καλύτερα».

Εφαρμόστε στην πράξη συμπεριφορές καλής ακρόασης. Όταν ακούμε ένα άτομο να μιλάει, πρέπει να έχουμε οπτική επαφή. Επίσης είναι κοινωνικά ευγενικό να σταματάμε αυτό που κάνουμε (διάβασμα, γράψιμο ή άλλες δραστηριότητες) όταν ακούμε κάποιον. Πολλά παιδιά με δυσκολία στο να ακούσουν προσεκτικά χρειάζονται εξάσκηση σε αυτό. Κι επειδή μπορεί να αποσπάται η προσοχή τους εύκολα, αυτές οι συμπεριφορές εμποδίζουν τα παιδιά να εστιάσουν την προσοχή τους σ’αυτό που λέγεται. Τις γλωσσικές συμπεριφορές, όταν αυτές εξετάζονται από κοινωνική σκοπιά, οι λογοθεραπευτές τις ονομάζουν πρακτικές δεξιότητες.

Συζητήστε το πώς το να κοιτάει κάποιος το άτομο που μιλάει τον βοηθά να κρατήσει την προσοχή του μακριά από άλλα πράγματα (όπως μια πολύχρωμη αφίσα ή έναν σκίουρο που τρέχει πάνω σ’ένα δέντρο). Συζητήστε το ότι με το να κοιτάει κάποιος το πρόσωπο που μιλάει, κάνει το άτομο να αισθάνεται ότι αυτό που λέει είναι σημαντικό για τον ακροατή.

• Βοηθήστε το παιδί σας να ακούει για να μαθαίνει.

Εφαρμόστε το καθ’όλη τη διάρκεια της εβδομάδας ως οικογένεια. Είναι καλό όλοι να εξασκούν αυτή τη συνήθεια και ενισχύει την έννοια της ακρόασης.

Αφού η οπτική επαφή εφαρμοστεί σωστά, αρχίστε να «δουλεύετε» το υπόλοιπο σώμα. Όταν ένα άτομο ακούει, το σώμα του πρέπει να είναι σχετικά ακίνητο. Τα χέρια του πρέπει να είναι ήρεμα και να μην παίζουν με μολύβια, με συνδετήρες κ.τ.λ. Πρέπει να είναι τα πόδια του ακίνητα κι όχι να κάνει θόρυβο με αυτά. Εφαρμόστε κι αυτό επίσης ως οικογένεια. Μάθετε στο παιδί σας να γνωρίζει το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει όταν ακούει.

(Στην περίπτωση του υπερκινητικού παιδιού, μπορεί να χρειαστεί να του επιτρέψουμε να κάνει κάποιες κινήσεις, με την προϋπόθεση ότι δεν είναι ενοχλητικές, όταν ακούει. Μιλήστε σε ένα δάσκαλο ειδικής αγωγής, ένα ψυχολόγο ή σε λογοθεραπευτή για ατομικές συμβουλές.)

Κάνετε ανατροφοδότηση. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να σας ρωτάει να του εξηγείτε λέξεις ή φράσεις που δεν καταλαβαίνει: «Δεν το καταλαβαίνω αυτό». Μερικές φορές τα παιδιά, ενώ καταλαβαίνουν σύντομες φράσεις, μπερδεύονται όταν αυτές συνδυάζονται στον διάλογο. Αυτό ονομάζεται πρόβλημα επεξεργασίας της γλώσσας ή πρόβλημα ακουστικής επεξεργασίας.

Τα παιδιά με προβλήματα προσεκτικής ακρόασης δυσκολεύονται να θυμούνται μακροσκελείς οδηγίες. Το να θυμάται κάποιος αυτό που του λένε οι άλλοι ονομάζεται ακουστική μνήμη. Με το να γίνει η ακρόαση μια επιτυχής εμπειρία, το παιδί σας θα αποφύγει να «αποσυντονίζεται».

Συζητήστε μαζί το πόσο δύσκολο είναι μερικές φορές να θυμάται κανείς τόσα πράγματα. Δώστε ιδέες στο παιδί σας για το τι πρέπει να κάνει αν κάποιος λέει πάρα πολλά πράγματα μαζί. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να λέει, «Δεν μπορώ να τα θυμάμαι όλα αυτά. Μπορείτε να μου τα λέτε ένα-ένα;»

Ενισχύστε θετικά το παιδί σας όποτε σας λέει ότι ξέχασε κάτι που του είπατε ή ότι προσπαθεί να το καταλάβει: «Χαίρομαι που μου το είπες. Αυτή τη φορά θα σου τα πω ένα-ένα. Είσαι έτοιμος;»

Χρησιμοποιήστε στρατηγικές για να το βοηθήσετε να θυμάται. Ας υποθέσουμε ότι η σύζυγός σας ήθελε να πάτε να ψωνίσετε τέσσερα πράγματα από το σούπερ-μάρκετ. Οι περισσότεροι από εμάς παίρνουμε ένα στυλό και τα σημειώνουμε, γιατί με το να τα σημειώσουμε είμαστε βέβαιοι ότι θα μπορέσουμε να θυμηθούμε αργότερα την εντολή και να την φέρουμε σε πέρας. Επειδή για τα παιδιά είναι ακόμα πιο δύσκολο να θυμούνται πολλαπλά πράγματα και οδηγίες, μπορούν κι αυτά να επωφεληθούν αν μάθουν να σημειώνουν διάφορα πράγματα.

Αλλά τι γίνεται αν δεν έχουν μάθει ακόμα να γράφουν;

Μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει να ζωγραφίζει μια απλή σειρά από εικόνες για να θυμάται τα βήματα. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι οι οδηγίες είναι «πήγαινε πάνω, βούρτσισε τα δόντια σου, πλύνε το πρόσωπό σου και φόρα τις πυτζάμες σου». Μαζί μπορείτε να πείτε διάφορες ιδέες  για το πώς να ζωγραφίσει πολλές εικόνες που να υπενθυμίζουν στο παιδί σας τι να κάνει. Το να ακούει προσεκτικά και το να βάζει εικόνες σε σειρά είναι επίσης ένας καλός τρόπος προετοιμασίας για να κρατά σημειώσεις στα μετέπειτα σχολικά χρόνια.
Βοηθήστε το παιδί σας να φτιάξει μια νοητή εικόνα των όσων του περιγράφονται. (Μερικές φορές το να κλείσει τα μάτια βοηθάει στο να αποκλείσει ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή.) Περιγράψτε μια σκηνή, όπως μια φάρμα: «Είδα μια φάρμα με έναν λευκό, ξύλινο φράχτη γύρω από τα γουρούνια. Μερικά από τα γουρούνια κυλιόντουσαν στη λάσπη. Εκεί κοντά ήταν ένας αγρότης που τάισε μερικές κότες». Βάλτε το παιδί σας να ζωγραφίσει σε ένα φύλλο χαρτί τη φάρμα. Συζητήστε για το τι «βλέπουμε» μέσα στο μυαλό μας.

Βοηθήστε το παιδί σας να μάθει να ακούει προσεκτικά τις «σημαντικές» πληροφορίες κατά τη διάρκεια της αφήγησης της ιστορίας. Ρωτήστε το απλά πράγματα, όπως το ποιος, τι, πού ή πότε και μετά διαβάστε την επόμενη πρόταση ή τις επόμενες δύο προτάσεις από την ιστορία. Δείτε αν το παιδί σας μπορεί να θυμηθεί τις απαντήσεις.

*Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από τους Διαμορφωτές Δεξιοτήτων Επικοινωνίας, τμήμα της Εταιρείας Ψυχολογίας. Νο.Καταλόγου:3073