Για παιδιά 3-6: καθημερινές υπολογιστικές δεξιότητες και μαθηματικές έννοιες

Σας δίνουμε κάποιες δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε με τα παιδιά σας προκειμένου να τα βοηθήσετε να κατακτήσουν, κυρίως μέσα από το παιχνίδι, ορισμένες υπολογιστικές δεξιότητες και μαθηματικές έννοιες. Είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι μαθαίνουμε στο παιδί ένα πράγμα τη φορά και αφού το κατακτήσει περνάμε στο επόμενο. Επίσης, ξεκινάμε από το πρακτικό επίπεδο (δηλ.αντικείμενα στο χώρο του παιδιού), μετά χρησιμοποιούμε εικόνες και τέλος ζητάμε από το παιδί να υπολογίσει κάτι με το μυαλό. Το επίπεδο και οι ίδιοι οι ρυθμοί του παιδιού σας θα σας καθοδηγήσουν από που να ξεκινήσετε και στο πόσο γρήγορα να προχωρήσετε στην εκμάθηση των διαφόρων εννοιών.

Διάσταση του χρόνου

Χρονικές έννοιες (από 3-4 ετών και πάνω):

«πρώτα», «πριν», «τώρα», «μετά», «ύστερα», «μετά από αυτό» , «στο τέλος»

Δραστηριότητες

• Μπορούμε πρώτα εμείς να δώσουμε παραδείγματα γεγονότων ή δραστηριοτήτων που κάναμε με το παιδί χρησιμοποιώντας τις έννοιες αυτές μέχρις ότου τις κατανοήσει. Για παράδειγμα περιγράφουμε : «τώρα τρώμε, μετά θα δούμε τηλεόραση».
• Στη συνέχεια προτρέπουμε το παιδί μέσω ερωτήσεων να διηγείται δραστηριότητες που κάνουμε μαζί ή εμπειρίες του επιδιώκοντας να τηρεί τη διαδοχική σειρά των γεγονότων και να χρησιμοποιεί χρονικές έννοιες (π.χ. τι έκανε πρώτα, τι μετά κλπ.)

Παράδειγμα:

τι κάναμε πριν;               -πριν παίξαμε

τι κάνουμε τώρα;           -τώρα τρώμε

τι θα κάνουμε μετά;       -μετά θα κοιμηθούμε

• Μπορούμε μαζί με το παιδί να βάζουμε στη σειρά τρεις-τέσσερεις εικόνες που φτιάχνουν μια ιστορία. Με τον τρόπο αυτό το παιδί μαθαίνει ότι τα γεγονότα έχουν μια σειρά και παράλληλα εξασκείται στις χρονικές έννοιες μέσω δικών μας ερωτήσεων (π.χ. τι έγινε πρώτα, τι μετά, τι έγινε στο τέλος κλπ). Τέτοιες εικόνες που δομούν μια ιστορία κυκλοφορούν στο εμπόριο και μπορούν να έχουν την εξής μορφή: η πρώτη εικόνα δείχνει ένα αγόρι να κόβει ένα λουλούδι από το κήπο, η δεύτερη να μπαίνει στο σπίτι κρατώντας το λουλούδι και η τελευταία να το δίνει στη μαμά του!
• Μπορούμε επίσης να συγκρίνουμε τη διάρκεια δραστηριοτήτων που έχουν κοινή έναρξη, καθώς και να συγκρίνουμε την ταχύτητα και κίνηση πραγμάτων όταν είναι σε ίση απόσταση (π.χ. δραματοποίηση του μύθου της χελώνας και του λαγού).

Μέρες-εποχές (4-5 ετών)

Δραστηριότητες

• Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τραγούδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο για την εκμάθηση των ημερών.
• Συνδέουμε τις ημέρες με συγκεκριμένες δραστηριότητες του παιδιού (π.χ. το Σάββατο δεν πάμε στο νηπιαγωγείο, αλλά πάμε στη παιδική χαρά κλπ).
• Φτιάχνουμε ή αγοράζουμε ένα ημερολόγιο τοίχου πάνω στο οποίο ζωγραφίζουμε ή κολλάμε εικόνες με τις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού.
• Διαβάζουμε παραμύθια στα παιδιά ή φτιάχνουμε χειροτεχνίες για την εκμάθηση των εποχών και τις συνδέουμε με καιρικά φαινόμενα και συγκεκριμένες δραστηριότητες (π.χ. σε μια χειροτεχνία για το χειμώνα, κολλάμε εικόνες με χοντρά ρούχα, νιφάδες χιονιού, χριστουγεννιάτικο δέντρο κλπ).

Χωρικές έννοιες (από 3 ετών και πάνω)

«πάνω», «κάτω», «δίπλα», «πλάι», «ανάμεσα», «έξω», «μέσα», «μπροστά», «πίσω»

Δραστηριότητες

• Αρχικά χρησιμοποιούμε αντικείμενα και παιχνίδια για να εξασκήσουμε το παιδί με τις χωρικές έννοιες. Πρώτα χρησιμοποιούμε εμείς συχνά την έννοια αυτή και για διαφορετικά αντικείμενα και καταστάσεις (π.χ. λέμε « βάζουμε τα πιάτα πάνω στο τραπέζι», «το μπουφάν είναι πάνω στο κρεβάτι» κλπ). Δουλεύουμε μια έννοια τη φορά και αφού το παιδί την κατανοήσει, του κάνουμε ερωτήσεις ή του δίνουμε οδηγίες για εξάσκηση (π.χ. τι είναι πάνω στη καρέκλα; Βάλε το μήλο πάνω στο τραπέζι κλπ).
• Σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά η εξάσκηση τους γίνεται μέσω εικόνων (π.χ. σε μια εικόνα όπως η παραπάνω μπορούμε να ρωτήσουμε «τι είναι δίπλα στο τραπέζι;» ή «δείξε μου τα αντικείμενα που είναι πάνω στο τραπέζι»).
• Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε επιτραπέζια παιχνίδια, όπως το Φιδάκι και ενώ παίζουμε να εξασκήσουμε το παιδί σε κάποιες από αυτές τις έννοιες. Η δραστηριότητα αυτή είναι για ηλικίες από 4-5 και πάνω. Επίσης μια παρεμφερής δραστηριότητα που βοηθάει το παιδί να προσανατολίζεται στο χώρο και να κατακτήσει τις χωρικές έννοιες είναι και το σκάκι (από 5 ετών και πάνω). Υπάρχουν σύλλογοι που μπορείτε να γράψετε το παιδί σας για παιδικό σκάκι!

Έννοιες «δεξιά», «αριστερά» (από 5 ετών)

• Μαθαίνουμε στο παιδί ότι το χέρι το οποίο χρησιμοποιεί πιο συχνά για να κάνει διάφορα πράγματα (π.χ. να ζωγραφίσει) είναι το δεξί ή το αριστερό, ανάλογα αν το παιδί είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας.
• Μπορούμε στη συνέχεια να το βάλουμε να μας δείχνει κάποια μέλη του σώματος του (π.χ. «δείξε μου το δεξί σου πόδι»).
• Επίσης μέσω παιχνιδιού μπορούμε να το καθοδηγούμε να κάνει μια μικρή διαδρομή, π.χ. «τώρα στρίψε δεξιά» κλπ.

Χρώματα – Σχήματα (από 3-4)

Δραστηριότητες

Χρώματα

• Αρχικά μαθαίνουμε τα βασικά χρώματα στα παιδιά : κόκκινο, μπλε, πράσινο, κίτρινο, άσπρο, μαύρο, και μετά περνάμε σε άλλες αποχρώσεις. Για να μάθει το παιδί πιο εύκολα το κάθε χρώμα είναι καλό να το συνδέσουμε με μια εικόνα ή ένα πράγμα (π.χ. το κίτρινο με τον ήλιο, το μπλε με τον ουρανό, το πράσινο με το δέντρο κλπ). Στη συνέχεια βρίσκουμε διάφορα αντικείμενα που έχουν το ίδιο χρώμα (π.χ. «ο ήλιος είναι κίτρινος, έλα να βρούμε και άλλα πράγματα που είναι κίτρινα» όπως η μπανάνα, το λεμόνι, και τα δείχνουμε στο παιδί κλπ).
• Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε τραγούδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο για την εκμάθηση των χρωμάτων.
• Ακόμα μπορούμε να παίξουμε με νερομπογιές και τη μίξη χρωμάτων.

Σχήματα (κύκλος, τετράγωνο, τρίγωνο, ορθογώνιο)

• Χρησιμοποιούμε πρώτα πραγματικά αντικείμενα και στη συνέχεια εικόνες.
• Μαθαίνουμε ένα ένα σχήμα μέσω πολλών παραδειγμάτων, π.χ. η μπάλα είναι κύκλος, το πιάτο είναι κύκλος κλπ. Προτρέπουμε το παιδί να μας δείξει και αυτό αντικείμενα που του θυμίζουν κύκλο.
• Επίσης μπορούμε να ταιριάξουμε εικόνες με αντικείμενα που αντιστοιχούν στο ίδιο σχήμα (π.χ. μια εικόνα που δείχνει ένα κύκλο με τη μπάλα του παιδιού κλπ.) και να συζητήσουμε με το παιδί για το αν μοιάζουν ή όχι .

Συνδυασμός χρωμάτων – σχημάτων

Αφού το παιδί έχει κατακτήσει τα βασικά χρώματα και σχήματα, του ζητάμε να πιάσει ή να μας δείξει π.χ. το κόκκινο τετράγωνο, το μπλε τρίγωνο κλπ.

Μεγέθη (από 3-4 και πάνω)

ψηλό-κοντό, μακρύ-κοντό, μεγάλο-μικρό, περισσότερο/α-λιγότερο/α

Δραστηριότητες

• Χρησιμοποιούμε πολλά παραδείγματα για τη κάθε έννοια με διαφορετικά αντικείμενα. Αρχικά χρησιμοποιούμε γνωστά αντικείμενα στο παιδί και αφού το παιδί κατακτήσει τις έννοιες των μεγεθών σε πρακτικό επίπεδο (δηλαδή μέσω αντικειμένων), προχωράμε στην εξάσκηση μέσω εικόνων. Πρώτα περιγράφουμε εμείς τις έννοιες, («για κοίτα αυτό το αυτοκίνητο είναι μεγαλύτερο από αυτό…») και δίνουμε πολλά παραδείγματα μέχρι το παιδί να κατανοήσει την έννοια. Στη συνέχεια ρωτάμε το ίδιο το παιδί να μας πει και να συγκρίνει μεγέθη.

Παραδείγματα:

«Ποιο από τα δύο παιχνίδια σου έχει μέσα τα περισσότερα πράγματα»;

«Ποιο κουτί είναι μεγαλύτερο»;

«Δείξε μου το πιο ψηλό ανθρωπάκι»

• Πολλοί γονείς δεν έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο. Κάτι λοιπόν που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξοικειώσουμε το παιδί με τα διάφορα μεγέθη κατά τη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων, π.χ. ψώνια στο σούπερ μάρκετ («Θα πάρω το μεγάλο αναψυκτικό», «πάρε το μικρότερο κουτάκι από τα δυο» κλπ).

Έννοια του βάρους και της χωρικότητας (από 3-4 και πάνω)

βαρύτερο, ελαφρύτερο, χωράει περισσότερο-λιγότερο

Δραστηριότητες

• Παίζουμε παιχνίδια με αντικείμενα (π.χ. το ίδιο το παιδί να πιάνει δύο αντικείμενα και να συγκρίνει ποιο είναι πιο βαρύ, χρησιμοποιούμε τη ζυγαριά, γεμίζουμε δύο ποτήρια με διάφορες ποσότητες νερού και συγκρίνουμε ποιο χωράει περισσότερο κλπ.) Σε επόμενο στάδιο κάνουμε το ίδιο με εικόνες (π.χ. μια εικόνα δείχνει έναν ελέφαντα και ένα ποντίκι, «ποιο είναι πιο βαρύ;»
• Επίσης, η εξάσκηση του παιδιού μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων, για παράδειγμα κατά τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ (π.χ. «ποιο μπουκάλι χωράει πιο πολύ πορτοκαλάδα;», «ποιο είναι πιο ελαφρύ;)»

Εννοια των συνόλων – ταξινόμηση (από 3-4)

Δραστηριότητες

• Στόχος μας είναι να μάθει το παιδί να αναγνωρίζει τα αντικείμενα που έχουν όμοια χαρακτηριστικά και ιδιότητες και να τα βάζει μαζί. Για παράδειγμα, να αναγνωρίζει ότι το λεμόνι, το πορτοκάλι και η μπανάνα ανήκουν στην ομάδα των φρούτων και να τα ξεχωρίζει από άλλα αντικείμενα π.χ. μπλούζες, παντελόνια που είναι ρούχα. («Αυτά είναι όλα φρούτα, τα τρώμε. Αυτά είναι ρούχα, τα χρησιμοποιούμε για να ντυθούμε!»
• Αρχικά χρησιμοποιούμε αντικείμενα και σε επόμενο στάδιο εικόνες που δείχνουν αντικείμενα.
• Σε μια ομάδα αντικειμένων (π.χ. φρούτα) βάζουμε ένα αντικείμενο που δεν ταιριάζει (π.χ. λουλούδι) και ρωτάμε το παιδί ποιο είναι αυτό που δεν ταιριάζει.
• Δίνουμε στο παιδί ανακατεμένα αντικείμενα και το βάζουμε να τα ταξινομήσει σε δυο ομάδες (π.χ. παιχνίδια και φαγητά). «Βάλε τα ίδια μαζί». Στη συνέχεια συζητάμε γιατί βάλαμε τα παιχνίδια μαζί και γιατί βάλαμε τα φαγητά μαζί. Τα πρώτα τα χρησιμοποιούμε για να παίζουμε ενώ τα δεύτερα τα τρώμε.

Μέτρηση – αριθμοί (από 4-5 ετών)

Επιδιώκουμε το παιδί :

• Να μετρά από το 1 έως το 20
• Να μετρά και παράλληλα να δείχνει τα αντικείμενα μέχρι το δέκα

Δραστηριότητες

• Για να εξασκηθεί το παιδί στη μέτρηση αριθμών μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παιχνίδια σαν το φιδάκι (π.χ. Να μετράει ενώ μετακινεί το πιόνι του).
• Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε τον άβακα, έτσι ώστε το παιδί καθώς μετράει να ξεχωρίζει και τις αντίστοιχες μπίλιες. Για παράδειγμα του λέμε: «ξεχώρισε μου τρία κόκκινα» και το παιδί μετράει 1 μετακινώντας την πρώτη μπίλια, 2 μετακινώντας τη δεύτερη κλπ.
• Το παιδί μπορεί να εξασκηθεί στους αριθμούς και στη μέτρηση τους σε καθημερινές δραστηριότητες της ζωής (π.χ. βοήθησε με να βάλω στη σακούλα τρία μήλα). Εδώ οι εντολές που πρέπει να δίνουμε στο παιδί πρέπει να είναι σαφείς και σύντομες (π.χ. όχι βάλε τρία μήλα, δύο μπανάνες και πέντε πορτοκάλια).
• Να αντιστοιχεί το σύμβολο του αριθμού με ποσότητες.
• Να ενθαρρύνουμε το παιδί να χρησιμοποιεί σχετικές αριθμητικές εκφράσεις (π.χ. μέσω εκμάθησης τραγουδιών και ποιημάτων με αριθμούς, παιχνιδιού και μέτρησης με τα δάχτυλα).
• Να βάζει το παιδί διάφορα πράγματα στη σειρά και να εξοικειωθεί με τα τακτικά αριθμητικά (πρώτος, δεύτερος, τρίτος κλπ).
• Να «εκτελεί» το παιδί απλές μαθηματικές πράξεις. Μπορούμε για παράδειγμα μέσω παιχνιδιού να εξασκήσουμε το παιδί στο να βάζει ή να βγάζει κάποια αντικείμενα από το σύνολο των αντικειμένων που χρησιμοποιούμε, να εκτιμά ποια είναι πιο πολλά, να μοιράζει τα αντικείμενα (π.χ. σε ένα σύνολο τριών μολυβιών να βάζει ή να βγάζει ένα κλπ).
• Επίσης μπορούμε να ενισχύσουμε την επαφή του παιδιού με τους αριθμούς και την αναγνώριση των συμβόλων των αριθμών μέχρι το 10 μέσα από ποικίλες δραστηριότητες π.χ. να μετρά τις σελίδες βιβλίων-παραμυθιών που διαβάζουμε και να εξοικειώνεται με τα σύμβολα, να συζητάμε για αριθμούς που συναντάμε κάπου γραμμένους, να ζωγραφίζουμε τους αριθμούς, να παίζουμε με τους αριθμούς με το πληκτρολόγιο του υπολογιστή κλπ.

Εξοικοίωση με τα νομίσματα (από 5-6 ετών)

Δραστηριότητες

• Μπορούμε να εξασκήσουμε το παιδί στην αναγνώριση της μορφής, αξίας και χρησιμότητας μικρών νομισμάτων στις συναλλαγές με βιωματικό τρόπο μέσα από παιχνίδια ή μέσω καθημερινών δραστηριοτήτων.
• Συζητάμε με το παιδί για τα κέρματα και παρατηρούμε τη μορφή, το χρώμα κλπ.
• Παίζουμε βιωματικά παιχνίδια όπως το μπακάλικο, όπου μπορούμε να αλλάζουμε ρόλους με το παιδί, δηλαδή ο ένας να κάνει το πωλητή και ο άλλος τον πελάτη και το αντίστροφο, πουλώντας και αγοράζοντας διάφορα παιχνίδια.

Άλλες προτεινόμενες δραστηριότητες – παιχνίδια:

• Σκάκι (με τη δραστηριότητα αυτή το παιδί μαθαίνει έννοιες όπως μπρος-πίσω, πλάι, διαγώνια)
• Παζλ (εδώ το παιδί μαθαίνει να φτιάχνει το σύνολο από τα μέρη του)

Αυτές είναι κάποιες από τις προτεινόμενες δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε για να αποκτήσουν τα παιδιά σας μια πρώτη επαφή με τα μαθηματικά. Είναι καλό να εξηγούμε κάθε έννοια με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και με παραδείγματα στα παιδιά, προκειμένου να την κατανοήσουν πιο εύκολα, πάντα ξεκινώντας από το πρακτικό επίπεδο (αντικείμενα) και από αυτά που μπορεί να καταφέρει το παιδί μας!

Καλή Επιτυχία!