Συνδυάζοντας την κίνηση με την γλωσσική εξάσκηση σε μικρά παιδιά

Τα παιδιά στον πρώτο χρόνο της ζωής τους μαθαίνουν να κινούν και να ελέγχουν το σώμα τους – να σηκώνουν το κεφάλι τους, να γυρίζουν από τη μια μεριά στην άλλη, να κάθονται, να μπουσουλούν, να βλέπουν, και να αισθάνονται.

Τα παιδιά χρησιμοποιούν όλες τους τις αισθήσεις για να εξερευνήσουν ένα αντικείμενο ή χώρο. Μαθαίνουν μέσω της κίνησης κυρίως. Αντιλαμβάνονται το μέγεθος ενός δωματίου μπουσουλώντας μέσα σε αυτό. Μαθαίνουν τι μπορεί να κάνει το σώμα τους ενώ κινούνται μέσα στον χώρο με ποικίλους τρόπους – κύλισμα, μπουσούλημα, περπάτημα. Καθώς εξασκούνται σε επαναλαμβανόμενη βάση και τελειοποιούν αυτές τις δεξιότητες, τα παιδιά αρχίζουν να εξερευνούν με τα μάτια τους αλλά και με το σώμα και τα χέρια τους. Η κατάκτηση της κίνησης μικρών και μεγάλων μυών ονομάζεται κινητική ανάπτυξη.

Κινητική ανάπτυξη και πόσο σημαντική είναι

Οι καθυστερήσεις στην κινητική ανάπτυξη του παιδιού επηρεάζουν όλες τις περιοχές της ανάπτυξης. Τα παιδιά που δεν μπορούν να αγγίξουν, να αισθανθούν, ή να κινηθούν ώστε να εξερευνήσουν πράγματα στον κόσμο γύρω τους, μπορεί να μην αναπτύξουν τις κατάλληλες μαθησιακές και γνωστικές δεξιότητες. Η κινητική ανάπτυξη του παιδιού ενισχύει την ανάπτυξη και σε άλλες περιοχές. Αυτή η γνώση αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο μάθησης στο κομμάτι της ομιλίας και τη λογοθεραπεία αφού σημαίνει πως οι δραστηριότητες με κίνηση βοηθούν στη μάθηση αυτών των δεξιοτήτων. Οι κινητικές δραστηριότητες είναι ευχάριστες και ενσωματώνονται εύκολα σε ψυχαγωγικές ασκήσεις στο σπίτι.

Κινητικές δραστηριότητες για την ανάπτυξη του λόγου

Ακολουθούν περιγραφές εννοιών που ο λογοθεραπευτής μπορεί να δουλέψει μαζί με το παιδί σας αλλά και ιδέες και δραστηριότητες για την κατάκτησή τους μέσω του συνδυασμού τους με κίνηση. Δεν έχει σημασία η ευκολία με την οποία εκτελεί το παιδί σας τις δραστηριότητες που περιγράφονται, αλλά η συμμετοχή της κίνησης με ευχάριστο και άνετο τρόπο που θα βοηθήσει το παιδί σας να μάθει τις δεξιότητες του λόγου.

Προθέσεις/Χωρικές έννοιες

Ένα παιδί που μαθαίνει έννοιες όπως είναι το πάνω/κάτω, κάτω από/πάνω από, μπροστά από/πίσω από, και ανάμεσα, θα λάβει σημαντική βοήθεια μέσω της προσωπικής εμπειρίας. Δοκιμάστε να ενσωματώσετε ποικίλες στάσεις και κινήσεις για το πετύχετε. Μπορείτε να διαμορφώσετε έναν δρόμο με εμπόδια για να κινείται το παιδί σας – πάνω από, κάτω από, μέσα από, γύρω από.

Το παιδί σας μπορεί:

• Να μπουσουλίσει κάτω από ένα τραπέζι, μέσα από ένα μεγάλο κουτί, ή μέσα από ένα βουνό από μαξιλάρια.
• Να περπατήσει μέσα και έξω από ένα τούνελ, να ανέβει και να κατέβει από ένα σκαμπό ή να περάσει μέσα από τα μέρη μιας σκάλας.
• Να τρέξει ανάμεσα σε δύο γραμμές ή να καθίσει δίπλα σε ένα αντικείμενο.

Να δίνετε στο παιδί σας οδηγίες προς τα πού να κινηθεί για να ενθαρρύνετε την κατανόησή του. Στη διάρκεια των δραστηριοτήτων, να κάνετε χρήση των λέξεων που θέλετε το παιδί σας να μάθει. Να κάνετε δηλώσεις και να υποβάλλετε ερωτήσεις. Αφήστε ελεύθερη τη φαντασία σας. Υπάρχουν άπειροι τρόποι να ενσωματώσετε την κίνηση σε αυτό το κομμάτι της μάθησης.

Αριστερά/Δεξιά

Περάστε ευχάριστα την ώρα μαθαίνοντας τις έννοιες δεξιά/αριστερά, χρησιμοποιώντας μέρη του σώματος και κινητικές δεξιότητες. Ξεκινήστε με απλές δραστηριότητες όπως:

• Να μένει το παιδί σε όρθια στάση (να κλωτσάει, να χοροπηδάει, να περπατάει με έντονο βηματισμό κτλ.) κάνοντας την κίνηση δεξί/αριστερό με το πόδι.
• Να δείχνει (να πετάει, να χτυπά ελαφρά, να αγγίζει) με το δεξί/αριστερό χέρι.
• Να κρατά ισορροπία βασιζόμενο στα χέρια και στα γόνατα (να ξαπλώνει στο πάτωμα, να κάθεται σε μια καρέκλα κτλ.) και να σηκώνει το δεξί/αριστερό του χέρι ή πόδι.

Σταδιακά, μπορείτε να αυξήσετε τη δυσκολία προσθέτοντας και άλλα στοιχεία σε αυτό που ζητάτε από το παιδί:

«Βάλε το δεξί σου χέρι στο αριστερό σου γόνατο».
«Βάλε το δεξί πόδι στον κίτρινο κύκλο και το αριστερό σου πόδι στο κόκκινο τετράγωνο».

Ρήματα

Οι κινητικές δυνάμεις του παιδιού σας θα το βοηθήσουν να κατανοήσει τις λέξεις που υποδηλώνουν δράση. Χρησιμοποιήστε τα κατάλληλα ρήματα καθώς εκτελείτε αυτές τις δραστηριότητες:

• Να βάλετε το παιδί σας να δείξει πώς είναι: «να πηδάει», «να σκαρφαλώνει», «να μπουσουλάει», «να τρέχει», «να κλωτσάει», «να πετάει κάτι».
• Αν το παιδί διασκεδάζει με τα παιχνίδια ρόλων και υποκριτικής, μπορεί να περιγράψει με παντομίμα κάποιες κινήσεις όπως: να χτυπάει με ένα σφυρί ή να σκουπίζει.

Αντιθετικές Έννοιες

Η χρήση της κίνησης για την εκμάθηση αντιθετικών εννοιών αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση. Ακολουθούν μερικές δραστηριότητες που εκτελούνται ευχάριστα και εύκολα:

• Πείτε στο παιδί σας να γίνει όσο πιο μεγάλο ή μικρό μπορεί. Ζητήστε από το παιδί να εκτελέσει ένα μικρό ή μεγάλο πήδημα.
• Το παιδί σας μπορεί να περπατήσει (τρέξει, βαρέσει παλαμάκια, χαιρετίσει) αργά και γρήγορα.
• Το παιδί μπορεί να φτάσει ψηλά με το στέκεται στα δάχτυλα των ποδιών του ή χαμηλά με το να σκύβει.
• Οι έννοιες σταμάτα/ξεκίνα (στοπ κτλ.) μπορούν να διδαχθούν παίζοντας «κόκκινο φανάρι- πράσινο φανάρι».
• Χρησιμοποιήστε ένα καρότσι ή ένα μεγάλο κουτί για να δείξετε την ενέργεια του «σπρώχνω/τραβώ».
• Χρησιμοποιήστε μπάλες, μπαλόνια, και μαξιλάρια σε ποικιλία μεγέθους και βάρους για να διδάξετε την ενέργεια του «ρίχνω/πιάνω».

Αριθμοί ή Ποσότητα

• Πείτε στο παιδί σας να πηδήξει (να βαρέσει παλαμάκια, να χτυπήσει, να χοροπηδήσει, να φυσήξει κτλ.) προς τα εμπρός και για ένα συγκεκριμένο αριθμό επαναλήψεων.
• Ζητήστε από το παιδί να ρίξει έναν συγκεκριμένο αριθμό από μπάλες (τουβλάκια, καπάκια, φασόλια κτλ.) μέσα σε ένα μεγάλο κουτί.
• Ζητήστε από το παιδί να αναγνωρίσει αριθμούς τρέχοντας και να πηδώντας στο σημείο που απεικονίζει αυτόν τον αριθμό (όπως στο κουτσό σε αριθμημένο με κιμωλία πεζοδρόμιο).

Χρώματα

Τα παιχνίδια με κίνηση θα βοηθήσουν το παιδί σας να αναγνωρίζει και να ονοματίζει τα χρώματα.

• Ζητήστε από το παιδί να τρέξει στο σημείο με την κόκκινη ένδειξη ή να πηδήξει στο σημείο με την πράσινη ένδειξη για εξάσκηση στην αναγνώριση χρωμάτων.
• Εξασκηθείτε στην ονομασία χρωμάτων εκτελώντας εσείς μια κίνηση. Μετά, ρωτήστε το παιδί «Σε ποιο χρώμα έτρεξα;»
• Το παιχνίδι με μπαλόνια και μπάλες είναι μια διασκεδαστική και φθηνή μέθοδος για εξάσκηση αναγνώρισης και ονομασίας χρωμάτων. Για παράδειγμα, το παιδί σας μπορεί να επιλέξει το χρώμα που του έχει ζητηθεί για να κλωτσήσει, να πετάξει ή να χτυπήσει.

Σχήματα

• Το παιδί σας μπορεί να κινείται στις παρακάτω δραστηριότητες καθώς μαθαίνει να αναγνωρίζει γεωμετρικά σχήματα όπως είναι οι κύκλοι, τα τρίγωνα, και τα τετράγωνα:
• Βάλτε το παιδί να περπατήσει/τρέξει στο μήκος ορίου μεγάλων σχημάτων που έχετε σχεδιάσει σε χαλίκι ή μαρκάρει στη βεράντα κτλ.
• Βάλτε το παιδί να εξασκηθεί στη σχεδίαση σχημάτων κάνοντας διαφορετικές κινήσεις:
• Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, μπορείτε να κάνετε σχήματα στον τοίχο με έναν φακό.
• Ζωγραφίστε σχήματα με νερό στο πεζοδρόμιο, σε κάποιον φράχτη ή εξωτερικό τοίχο. Ενθαρρύνετε το παιδί να φτιάξει μεγάλα σχήματα ώστε να ενισχύσει την κίνηση του άνω μέρους του σώματος.
• Πετάξτε υφασμάτινα σακουλάκια πάνω σε μεγάλα σχήματα που έχετε σχεδιάσει σε χαρτί ή μέσα από σχήματα που έχετε κόψει σε χαρτόνι.

Ζώα

Η μάθηση της αναγνώρισης και της ταυτοποίησης των ζώων, αλλά και η μίμηση των ήχων που βγάζουν, ενισχύεται μέσω της κίνησης. Οι δραστηριότητες που ακολουθούν θα μάθουν στα παιδιά να ονοματίζουν τα ζώα και να αναγνωρίζουν ενέργειες που σχετίζονται με τα ζώα:

• Κινηθείτε σαν ζώα που είναι οικεία στο παιδί σας. Το παιδί θα αναγνωρίσει ποιο ζώο μιμείστε από τη στάση του σώματος και τις ενέργειές σας που μπορεί αργότερα να αντιγράψει.
• Το παιδί μπορεί να υποκριθεί ένα συγκεκριμένο ζώο και να συνδυάσει την κίνηση με ήχους. Για παράδειγμα, μπουσουλώντας το παιδί υποκρίνεται πως περπατάει σαν σκύλος ενώ ταυτόχρονα παράγει τον ήχο του γαυγίσματος.
• Το παιχνίδι με τις σκιές σε μορφές ζώων (πουλί, λαγουδάκι) είναι πάντα μια ευχάριστη δραστηριότητα.

Οδηγίες

Το παιδί, ακολουθώντας οδηγίες, μπορεί να ενσωματώσει πολλές από τις έννοιες που συζητήθηκαν στις δραστηριότητές του. Το κάθε παιχνίδι γίνεται σταδιακά πιο δύσκολο, καθώς συνδυάζονται όλο και περισσότερες οδηγίες (δραστηριότητες που θέλουν ένα βήμα, δύο βήματα, τρία βήματα για να ολοκληρωθούν). Ρωτήστε τον λογοθεραπευτή σας πόσα βήματα να συμπεριλάβετε για τις λεκτικές ικανότητες που έχει το παιδί σας.

1 βήμα: Τρέξε (ρήμα) στο δωμάτιό σου.
2 βήματα: Χοροπήδησε (ρήμα) μέχρι το μπάνιο και βάλε τα ρούχα σου μέσα (πρόθεση) στο καλάθι.
3 βήματα: Πήγαινε (ρήμα) έξω να πάρεις δύο (αριθμός) μπάλες και να τις πετάξεις (ρήμα) μέσα (πρόθεση) στο κουτί για τα παιχνίδια.

Το παιδί σας μπορεί να έχει τις συνεδρίες του με τον λογοθεραπευτή αλλά καλό είναι εσείς να του παρέχετε διασκεδαστικές και ενδιαφέρουσες δραστηριότητες στο σπίτι. Η ποιότητα της βοήθειας που θα λαμβάνει το παιδί σας έγκειται στη συνεργασία των γονιών με τον λογοθεραπευτή. Η μάθηση μέσω κινητικών δραστηριοτήτων είναι ευχάριστη για εσάς και για τα παιδιά σας και αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για να βοηθήσετε στη γλωσσική τους εξέλιξη.

Πηγή: Jill Martindale, Parent Articles 1, Communication Skill Builders, a division of The Psychological Corporation