Αισθητηριακή Επεξεργασία - στρατηγικές χαλάρωσης και διέγερσης

Γνωρίζετε πως έχουμε παραπάνω από τις 5 αισθήσεις που μας διδάσκουν στο σχολείο; Βιώνουμε τον κόσμο γύρω μας μέσα από αυτό που βλέπουν τα μάτια μας, ακούν τα αυτιά μας, αγγίζει το δέρμα μας, γεύεται το στόμα μας, οσμίζεται η μύτη μας… αλλά και την κίνηση.

Υπάρχουν επιπρόσθετα στοιχεία μεταξύ των παραπάνω αισθήσεων. Για παράδειγμα, η αίσθηση της αφής περιλαμβάνει την δόνηση και την πίεση, συνδυαστικά με αυτό που αισθανόμαστε στην επιφάνεια του δέρματος. Η κίνηση περιλαμβάνει την αίσθηση ισορροπίας που εντοπίζεται από το εσωτερικό του αυτιού αλλά και την ιδιοδεκτικότητα που εντοπίζεται από μικρούς αισθητήρες στους μύες και τους τένοντές μας.

Υπερδραστηριότητα και Υποδραστηριότητα

Μερικά παιδιά είναι εξαιρετικά ευαίσθητα σε συγκεκριμένα αισθητηριακά ερεθίσματα μέσα στο περιβάλλον τους. Η έντονη αυτή έκθεση σε πολλαπλά ερεθίσματα πιθανώς προκαλεί στο παιδί υπερβολικές αντιδράσεις. Μπορεί να σας φαίνεται φοβισμένο, υπερβολικά ενθουσιασμένο, ταραγμένο, ανήσυχο, υπερκινητικό, κακόκεφο, και εξουσιαστικό. Αντίθετα, κάποια παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν αναισθησία σε συγκεκριμένα ερεθίσματα με αποτέλεσμα να φαίνονται πως αναζητούν έντονες αισθητηριακές εμπειρίες. Είναι, επίσης, πιθανόν να προκύψει ένας συνδυασμός αντιδράσεων ανάλογα με τον τύπο και την ένταση του αισθητηριακού ερεθίσματος.

Μερικές φορές προκύπτουν προβλήματα εξαιτίας των ταυτόχρονων και πολλαπλών ερεθισμάτων που δέχεται το παιδί. Μπορεί να αισθάνεται πως βομβαρδίζεται από αισθήσεις, να βρίσκεται σε σύγχυση με αποτέλεσμα την προσπάθειά του για νοερή απομάκρυνση από τα ερεθίσματα. Όταν υπάρχει πλήθος πληροφοριών προς ταξινόμηση, ορισμένα παιδιά δυσκολεύονται να διακρίνουν τι είναι σημαντικό μεταξύ των ερεθισμάτων και σε τι πρέπει να εστιάσουν, φιλτράροντας ταυτόχρονα κάτι άλλο. Ένα απλό παράδειγμα έγκειται στην αδυναμία του παιδιού να συγκεντρωθεί σε μια δραστηριότητα εξαιτίας του θορύβου από το air-condition. Οι περισσότεροι από εμάς μπορούν να αγνοήσουν αυτόν το θόρυβο (φιλτράρισμα ερεθισμάτων) που γίνεται απλά μέρος ενός ηχητικού φόντου στο οποίο μπορούμε να προσαρμοστούμε. Αλλά για αυτούς που δεν μπορούν να φιλτράρουν άσχετα ερεθίσματα, αυτές οι ενοχλήσεις παρεμβαίνουν στην ομαλή εκτέλεση μιας εργασίας.

Στόχος της θεραπείας είναι να φτάσει το παιδί σε μια υγιής και ισορροπημένη συναισθηματική κατάσταση. Υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές στρατηγικές για το σπίτι και το σχολείο ώστε το παιδί να φτάσει σε αυτή την κατάσταση.

Δραστηριότητες χαλάρωσης

• Το παιδί κάθεται σε μια κουνιστή καρέκλα ή αιώρα κουνώντας αργά το σώμα του.
• Το παιδί ξαπλώνει στον καναπέ ενώ εσείς τοποθετείτε πάνω του, από το λαιμό και κάτω, μαξιλάρια. Πιέζετε ελαφρά αλλά σταθερά, δημιουργώντας μιαν «αγκαλιά» από μαξιλάρια.
• Ρούχα συμπίεσης: «αγκαλιάζοντας» το παιδί παρέχουν ανακούφιση και ηρεμία.
• Μπορείτε να τυλίξετε το παιδί (όχι σε σημείο που να αισθάνεται άβολα) με μια κουβέρτα ή μια μεγάλη πετσέτα θαλάσσης.
• Παρέχετε μια άνετη, ήσυχη περιοχή για να μπορεί το παιδί να απομονώνεται (για διάβασμα ή χαλάρωση σε περίπτωση εκνευρισμού) όπως μια μικρή σκηνή γεμάτη με μαξιλάρια, πουφ, κουβέρτες κτλ.
• Στοματική χαλάρωση: το παιδί ρουφάει νερό από ένα αθλητικό μπουκάλι ή από ένα καλαμάκι. Οι γλυκές γεύσεις είναι χαλαρωτικές για το παιδί.
• Έντονη άσκηση με το στόμα: το παιδί μασάει τσίχλα ή δαγκώνει ένα καλαμάκι.
• Έντονη άσκηση για το σώμα: το παιδί φορά ένα σακίδιο στην πλάτη ή κουβαλά ένα κουτί με παιχνίδια ή βιβλία, σπρώχνει ένα καρότσι, τραβά και σπρώχνει παιχνίδια, μετακινεί έπιπλα, πλάθει ζυμάρι.
• Το παιδί σφίγγει μια μπάλα από αφρό, πηλό, πλαστελίνη, μπάλες Koosh (από λάστιχο με μικρά κρόσσια) κτλ.
• Μπορείτε να τυλίξετε το παιδί σε ένα στρώμα γυμναστικής από τους ώμους μέχρι τα πόδια, καθώς προσποιείστε πως φτιάχνετε χοτ-ντογκ. Συνεχίστε το παιχνίδι υποκρινόμενοι πως βάζετε κέτσαπ, μουστάρδα κτλ. ενώ πιέζετε το στρώμα από πάνω μέχρι κάτω.
• Διαμορφώστε τον χώρο: χαμηλώστε τα φώτα, επιλέξτε χρώματα για τους τοίχους που καλμάρουν το παιδί, προσθέστε μυρωδιές βανίλιας και λεβάντας, τοποθετήστε οπτικά ερεθίσματα με απαλή κίνηση (λάμπα λάβας ή παρόμοιου τύπου λάμπες) και βάλτε να παίζει απαλή, ρυθμική μουσική.

Δραστηριότητες για να αυξήσετε την αισθητηριακή διέγερση του παιδιού

Πολλές από τις δραστηριότητες που ηρεμούν το παιδί σας το βοηθούν να είναι πιο δεκτικό σε ερεθίσματα. Σε συνδυασμό με τις παραπάνω δραστηριότητες, δοκιμάστε τις εξής:

• Γρήγορο κούνημα στην κουνιστή καρέκλα ή αιώρα.
• Πήδημα με σχοινάκι ή πάνω σε μικρό τραμπολίνο. Αναπήδηση σε μπάλα θεραπείας ενώ το παιδί βρίσκεται καθισμένο πάνω της.
• Παιχνίδι με σχοινάκι ή πηδηματάκια με χέρια και πόδια σε έκταση, περπάτημα ζώων (animal walks).
• Στοίβαγμα βιβλίων και άλλων βαριών αντικειμένων.
• Παιχνίδι σε χώρο με εξοπλισμό παιδικής χαράς.
• Το παιδί μπορεί να στοιβάξει καρέκλες ή να σπρώξει έπιπλα.
• Δραστηριότητες συμπίεσης: το παιδί κάνει όρθιες κάμψεις στον τοίχο, σπρώχνει μαζί τις παλάμες του, αγκαλιάζει τον εαυτό του.
• Ασκήσεις που δίνουν ερέθισμα στο στόμα: ξινά γλυκά, τσίχλα μέντας, τραγανιστά φαγητά (κριτσίνια, καρότα, κτλ).
• Μουσική με γρήγορο ρυθμό.

Περισσότερες πληροφορίες για την αισθητηριακή επεξεργασία

Η διαταραχή της αισθητηριακής επεξεργασίας αποτελεί ένα συνονθύλευμα από συμπτώματα και συμπεριφορές που προκύπτει όταν τα σήματα που λαμβάνει το σώμα μέσω των αισθητήριων οργάνων δεν ερμηνεύονται σωστά από τον εγκέφαλο. Οι όροι αισθητηριακή ολοκλήρωση (sensory integration), αισθητηριακή διαμόρφωση (sensory modulation) και αυτό-ρύθμιση (self-regulation) μπορεί να σας είναι οικείοι. Ωστόσο, ο όρος διαταραχή της αισθητηριακής επεξεργασίας έχει επικρατήσει σαν ο πιο κατάλληλος για τη συζήτηση των διαταραχών οργάνωσης των αισθήσεων.

Γιατί είναι ένα σημαντικό ζήτημα;

Φανταστείτε το εξής: Ακολουθεί παράδειγμα της οργάνωσης που εκτελεί ο εγκέφαλος ώστε να διεξάγετε μια απλή συζήτηση.

Ας υποθέσουμε πως βρίσκεστε στο γυμναστήριο/γήπεδο του σχολείου και περιμένετε να αρχίσει ένας αγώνας μπάσκετ. Οι κερκίδες γεμίζουν με ανθρώπους. Για να ακούσετε αυτό που σας λέει ο φίλος σας, πρέπει να γυρίσετε τον κορμό και το πρόσωπό σας ώστε μέσω της οπτικής επαφής να βλέπει πως τον ακούτε. Έχει πολύ θόρυβο μέσα στον χώρο. Χρησιμοποιείτε τα αυτιά σας για να ακούσετε αυτό που σας λέει. Πρέπει να χρησιμοποιείτε τους μύες του κορμού για να στέκεστε με ίσια την πλάτη ακουμπώντας στα μεταλλικά στηρίγματα της κερκίδας. Δεν σας παρέχουν κάποια σημαντική στήριξη και το μέταλλο είναι παγωμένο. Όμως, προσπαθείτε να αγνοήσετε αυτές τις αισθήσεις. Πρέπει, επίσης, να αγνοήσετε τη φαγούρα που σας προκαλεί η ετικέτα της μπλούζας σας που καλύτερα θα ήταν αν την είχατε αλλάξει πριν φύγετε από το σπίτι. Δυσκολεύεστε να ακούσετε τον φίλο σας; Πρέπει να αγνοήσετε το πλήθος ανθρώπων που μιλούν ολόγυρά σας αλλά και τις δονήσεις της μπάλας που αναπηδά στον χώρο του γηπέδου. Οι πόρτες προς τα αποδυτήρια είναι ανοιχτές. Μια έντονη μυρωδιά βγαίνει από μέσα. Πλέον, πρέπει να αγνοήσετε και τη μυρωδιά.

Φανταστείτε πως ο εγκέφαλός σας δεν σας επιτρέπει να αγνοήσετε όλα αυτά τα ερεθίσματα ενώ ασχολείστε με κάτι συγκεκριμένο, δηλαδή, τη διεξαγωγή μιας συζήτησης. Μπορεί να αισθάνεστε πως βομβαρδίζεστε με αισθήσεις σε σημείο που σας προκαλούν ενόχληση, σύγχυση και απογοήτευση, ακόμη και οργή με έντονη επιθυμία φυγής.

Και ο φίλος σας αναρωτιέται «Γιατί δεν με κοιτάζεις; Με προσέχεις καθόλου;»

Το παραπάνω παράδειγμα είναι ενδεικτικό των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας. Τα πολλαπλά ερεθίσματα και η επεξεργασία τους σε ένα έντονα αισθητηριακό περιβάλλον είναι πρόκληση για τα παιδιά.

Πηγή: therapystreetforkids.com