Συμβαίνει κάτι στο παιδί σας;
Δεν μπορείτε να εντοπίσετε ακριβώς τι συμβαίνει, αλλά το παιδί σας συμπεριφέρεται παράξενα. Είναι μουτρωμένο, κλεισμένο στον εαυτό του και δε θέλει να σηκωθεί από το κρεβάτι. Τριγυρνάει στο σπίτι όλη μέρα, αρνείται να κάνει μπάνιο και να βάλει ρούχα. Η παραπάνω συμπεριφορά είναι πραγματικά περίεργη για το παιδί σας που πρόσεχε πάντα την εικόνα του. Μερικές φορές, το παιδί σας ξεσπάει χωρίς προφανή λόγο, ενώ άλλες φορές τριγυρνάει εδώ κι εκεί χωρίς να εκδηλώνει κάποιο συναίσθημα. Το ένστικτό σας λέει πως κάτι δεν πάει καλά αλλά η λογική δε σας αφήνει να πιστέψετε πως η συμπεριφορά του παιδιού σας ξεφεύγει από τα όρια της τυπικής εφηβικής συμπεριφοράς.
Πρέπει να ανησυχείτε;
Ίσως. Οι επίμονες και συνεχείς αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού σας, στην προσωπικότητα και στην απόδοσή του στην καθημερινή ζωή, μπορεί να αποτελούν ένδειξη ψύχωσης.
Τι είναι η ψύχωση;
Ο όρος ψύχωση αναφέρεται σε μια θεραπεύσιμη ιατρική κατάσταση που επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου και πιθανώς οδηγεί σε μερική απώλεια επαφής με την πραγματικότητα. Τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια (πρόδρομη φάση) της ψύχωσης, περιλαμβάνουν πολλές από τις αλλαγές στη συμπεριφορά που αναφέρθηκαν παραπάνω. Το παιδί σας μπορεί να φαίνεται εξαιρετικά αγχωμένο, καχύποπτο ή αποπροσανατολισμένο. Ενώ κάποτε ήταν στοργικό και εκδηλωτικό, πλέον απεχθάνεται να την/τον αγγίζουν. Παρουσιάζει, πιθανώς, μεγαλύτερη ευαισθησία σε ήχους, μυρωδιές, χρώματα, και υφές.
Καθώς περνάει οι καιρός και το παιδί δεν υπόκειται σε θεραπεία, εμφανίζονται πιο σοβαρά και έντονα συμπτώματα. Το παιδί σας έχει παραισθήσεις (βλέπει, ακούει, μυρίζει πράγματα που δεν υφίστανται), ψευδαισθήσεις (παράνοια και εσφαλμένες πεποιθήσεις μεγαλείου), αυξανόμενη σύγχυση, υπερβολικές κυκλοθυμικές τάσεις και άλλες αλλαγές στη συμπεριφορά (ανάρμοστο γέλιο ή ξαφνικά ξεσπάσματα θυμού).
Ένα 3%, περίπου, του πληθυσμού θα βιώσει ένα ψυχωτικό επεισόδιο σε κάποια φάση της ζωής του. Πολλοί μπορεί να έχουν αυτήν την πρώτη εμπειρία στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Σε μερικά άτομα τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά και σαν μέρος της δύσκολης εφηβικής ζωής και συμπεριφοράς που αυτή συνεπάγεται. Σε άλλους, τα συμπτώματα εμφανίζονται ραγδαία και σίγουρα είναι το αποτέλεσμα μιας διαταραχής.
Η ψύχωση είναι μια κατάσταση – πρόκληση, ιδιαίτερα για άτομα νεαρής ηλικίας. Τα άτομα αυτά βρίσκονται σε μια κρίσιμη φάση της ζωής τους, πολύ σημαντική για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης και μιας γενικότερης, υγιούς στάσης ζωής και διαχείρισης των σχέσεων. Ένα ψυχωτικό επεισόδιο μπορεί να διακόψει την υγιή εξέλιξη των παραπάνω εφοδίων αν δεν υπάρξει έγκαιρη και σωστή θεραπεία.
Τι προκαλεί την ψύχωση;
Έρευνες δείχνουν πως στην περίπτωση ψύχωσης, υπάρχουν χημικές ανωμαλίες στον εγκέφαλο, ωστόσο οι λόγοι πίσω από αυτές τις ανισορροπίες είναι άγνωστοι. Επιπλέον, παράγοντες κινδύνου όπως οικογενειακό ιστορικό, παράνομη χρήση ναρκωτικών (ακόμη και κάνναβη), υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, και στρες μπορεί να οδηγήσουν σε ένα ψυχωτικό επεισόδιο.
Υπάρχει θεραπεία;
Η ψύχωση είναι μια χρόνια πάθηση – με άλλα λόγια, μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή, ωστόσο, επιδέχεται αγωγή και έλεγχο. Μπορείτε να μειώσετε τις πιθανότητες εμφάνισης ενός ψυχωτικού επεισοδίου μέσω της έγκαιρης αναγνώρισης και εκτίμησης της κατάστασης και της ακόλουθης αγωγής. Με τον ίδιο τρόπο μειώνετε, επίσης, τις πιθανότητες ανάπτυξης άλλων ψυχολογικών προβλημάτων.
Με την κατάλληλη βοήθεια πολλά παιδιά παρουσιάζουν πλήρη ανάρρωση που συμβάλλει σε μια υγιή και γεμάτη παραγωγικότητα ενήλικη ζωή. Ενδέχεται να παρουσιαστούν υποτροπές ανά διαστήματα, ωστόσο, οι συνέπειες ενός ψυχωτικού επεισοδίου μειώνονται αν τα συμπτώματα αναγνωριστούν τους πρώτους έξι μήνες μετά το επεισόδιο.
Ποια είναι η κατάλληλη αγωγή για την ψύχωση;
Η φαρμακευτική αγωγή και οι συνεδρίες με ψυχολόγο είναι στοιχεία – κλειδιά στην αγωγή και συνεχιζόμενη διαχείριση της ψύχωσης. Εξίσου σημαντικά στοιχεία είναι η στήριξη της οικογένειας και η εκπαίδευση.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Καλό είναι να γνωρίζετε τα συμπτώματα της πρόδρομης φάσης: βεβαιωθείτε πως μπορείτε να τα αναγνωρίσετε και να βοηθήσετε το παιδί σας όσο πιο σύντομα γίνεται αφού εμφανιστούν τα συμπτώματα.
Μην αγνοείτε τα προειδοποιητικά σημάδια και μην υιοθετείτε τη στάση «περιμένω και βλέπω»: η ψύχωση δε θα φύγει από μόνη της αν δεν υπάρξει η κατάλληλη αγωγή. Η ψύχωση μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε κατάχρηση ουσιών, κατάθλιψη, αυξημένες πιθανότητες απόπειρας αυτοκτονίας και γενικότερη αναταραχή της οικογενειακής ζωής. Το παιδί σας μπορεί να υποφέρει από ψύχωση αλλά όλη η οικογένεια επηρεάζεται από την πάθηση αυτή.
Αναγνωρίστε τους δικούς σας φόβους: μπορεί να φοβάστε την προκατάληψη γύρω από μια ψυχική ασθένεια. Πιθανώς, να έχετε κι εσείς οι ίδιοι μερικές προκαταλήψεις. Δεν είστε οι μόνοι αλλά να θυμάστε πως το παιδί που πάσχει από ψύχωση δεν μπορεί να θεραπεύσει τον εαυτό του. Αν θέλετε το παιδί σας να παρουσιάσει βελτίωση, χρειάζεται εσείς πρώτα να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας και να ζητήσετε βοήθεια.
Μπορείτε να προγραμματίσετε μια αρχική εκτίμηση για το παιδί σας, ειδικά αν παρουσιάζει τους παράγοντες υψηλού κινδύνου που προαναφέρθηκαν: πολλά άτομα νεαρής ηλικίας αναπτύσσουν ψύχωση για πρώτη φορά ενώ ζουν ακόμη με τους γονείς τους. Σαν γονιός, παίζετε έναν ρόλο ζωτικής σημασίας καθώς καλείστε να αναγνωρίσετε πότε κάτι δεν πάει καλά και στη συνέχεια να ζητήσετε τη βοήθεια του οικογενειακού σας ιατρού ή ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας. Μπορείτε να στραφείτε και αλλού για βοήθεια όπως κοινοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, κλινικές για την υγεία των εφήβων, σχολικοί σύμβουλοι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας σε περίπτωση ανάγκης, και το τμήμα για τα επείγοντα περιστατικά του τοπικού νοσοκομείου.
Βοηθήστε στην προώθηση της δικής σας περίπτωσης: Οι νέοι με το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο, συχνά «κυκλοφορούν» στο σύστημα ψυχικής υγείας χωρίς διάγνωση για πολύ καιρό. Μιλήστε και πάρτε πρωτοβουλίες για να βεβαιωθείτε πως το παιδί σας παρακολουθείται από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας με εμπειρία στην έγκαιρη παρέμβαση στη ψύχωση (EPI – Early Psychosis Intervention).
Παρέχετε στήριξη στο παιδί σας: η ψύχωση είναι πρόκληση για το παιδί αλλά και για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Ακόμη κι εσείς χρειάζεστε στήριξη από το οικογενειακό σας περιβάλλον. Μάθετε πώς να αποφεύγετε τις συγκρούσεις και να μειώνετε το στρες στο συναισθηματικό περιβάλλον της οικογένειας. Αποβάλλετε το άγχος συμμετέχοντας σε ομάδες που παρέχουν στήριξη στα μέλη της οικογένειας. Με αυτόν τον τρόπο υιοθετείτε μια υγιής στάση που βοηθάει εσάς αλλά και το παιδί σας. Δεν φταίει το παιδί σας που έχει ψύχωση αλλά ούτε κι εσείς. Κανείς δεν επιλέγει να είναι άρρωστος.
Γίνετε μέρος της αναρρωτικής διαδικασίας: τα ζητήματα που αφορούν στον τρόπο ζωής είναι ιδιαίτερα σημαντικά ενώ το παιδί σας αναρρώνει. Ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει μια υγιεινή διατροφή, να βρει κάποιο χόμπι ή να ξεκινήσει να ασκείται, να καθιερώσει θετικές σχέσεις, να θέσει ρεαλιστικούς στόχους γύρω από το σχολείο ή τη δουλειά, και να ελαττώσει τυχόν αγχογόνους παράγοντες. Εσείς, μαζί με τους επαγγελματίες που συνιστούν την ομάδα ψυχικής υγείας που έχει αναλάβει το παιδί σας, επιθυμείτε να στηρίξετε το παιδί σας ώστε να επανακτήσει σταδιακά και σε ρεαλιστικά πλαίσια την ζωή του/της. Να θυμάστε πως η διαδικασία πραγματοποιείται από το παιδί σας και όχι εσάς. Βρίσκεστε εκεί για να βοηθήσετε και όχι για να υπερισχύσετε.
Μια τελευταία σκέψη:
Να προσέχετε τον εαυτό σας
Οι γονείς συχνά παραμελούν τους εαυτούς τους και δίνουν όλη τους την προσοχή στο παιδί στην διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Είναι πολύ σημαντικό να έχετε επίγνωση των δικών σας αναγκών και απαιτήσεων για μια υγιής ζωή και για τα αναγκαία διαλλείματα για την δικής σας ψυχική ισορροπία. Αν δεν φροντίσετε εσείς οι ίδιοι για την υγεία σας, δε θα μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας.
Πηγή: Youth and psychosis, Canadian Mental Health Association, www.cmha.ca
Τα γραφόμενα στην ιστοσελίδα Λόγος & Επικοινωνία προορίζονται για ενημερωτική χρήση και μόνον. Δεν αποτελούν εξατομικευμένες συστάσεις θεραπείας και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την Επιστημονική συμβουλή ενός ειδικευμένου θεραπευτή για κάποιο περιστατικό. Όποτε πρόκειται για αναδημοσίευση από άλλη πηγή, αυτό δηλώνεται ρητά. Οι συγγραφείς του Λόγος & Επικοινωνία δεν ευθύνονται για οποιοδήποτε αποτέλεσμα που σχετίζεται με οποιονδήποτε τρόπο με κάποια ανάρτηση.
