Οδηγίες για δασκάλους μαθητών με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας

Δεν υπάρχει μια μορφή συνδρόμου ΔΕΠ-Y, αλλά πολλές και σπάνια εμφανίζεται μόνο του, (π.χ. μαθησιακές δυσκολίες, και συναισθηματικά προβλήματα). Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ΔΕΠΥ χρειάζεται συστηματική δουλειά και εκπαίδευση.

Αν εφαρμοσθούν σωστά από τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς, οι παρακάτω συμβουλές θα βοηθήσουν τα παιδιά με αυτήν την διαταραχή να εξελίσσονται κατά την διάρκεια του σχολικού έτους σε ικανοποιητικό και ελπιδοφόρο επίπεδο.

• Ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να δώσει διάγνωση ΔΕΠ-Υ. Βεβαιωθείτε ότι έχει ελεγχθεί η ακοή και η όραση του παιδιού και ότι δεν υποβόσκουν άλλα ιατρικά προβλήματα.
• Συμβουλευτείτε τους ειδικούς με εμπειρία στην ΔΕΠΥ (παιδοψυχίατρο, ειδικό παιδαγωγό, σχολικό ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, παιδίατρο) για να έχετε μια ολοκληρωμένη εικόνα του παιδιού με ΔΕΠ-Υ. Η συνεργασία των γονέων είναι απαραίτητη.
• Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι να μιλήσετε με το ίδιο το παιδί. Κάντε του ερωτήσεις για το τι νομίζει ότι θα το βοηθούσε να μάθει καλύτερα. Είναι η αποδοτικότερη μέθοδος εκμάθησης.
• Δώστε προσοχή στο συναισθηματικό κομμάτι του παιδιού. Τα παιδιά αυτά πρέπει να αντικαταστήσουν με επιτυχία την αποτυχία και τη ματαίωση, με ενθουσιασμό την ανία και το φόβο.
• Αν θέλετε να ανακοινώσετε κάτι, καλό είναι να το γράψετε αφού το πείτε και στην συνέχεια να το πείτε πάλι. Το παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι περισσότερο οπτικός τύπος και όχι ακουστικός.
• Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ έχουν ανάγκη από δομή, οργάνωση, όρια, υπενθυμίσεις, επανάληψη, κατεύθυνση, και κανόνες, έτσι θα καταφέρετε να μειώσετε το άγχος τους γιατί θα ξέρουν τι περιμένετε από αυτά.

Για να περιορίσετε την απόσπαση προσοχής του, διηγηθείτε μεγαλόφωνα ιστορίες ή βάλτε το να διαβάσει εκείνο μεγαλόφωνα.

Να γράφετε και να επαναλαμβάνετε συχνά τις οδηγίες. Απλοποιήστε τις οδηγίες, το ημερήσιο πρόγραμμα, και τις επιλογές. Χρησιμοποιήστε εύκολο λεξιλόγιο χρωματίζοντας το, με αυτό τον τρόπο κρατάτε την προσοχή του.

Ορίστε με σαφήνεια τις προσδοκίες σας. Δημιουργήστε λίστες ή πίνακες που θα χρησιμοποιούν ως σημείο αναφοράς όταν χάνονται κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας τους. Έχει συχνά προβλήματα μνήμης: διδάξτε του πώς να χρησιμοποιεί σχεδιαγράμματα και υπογράμμιση. Τεχνικές σαν και αυτές δεν είναι εύκολες για παιδιά με ΔΕΠ-Υ, αλλά αν τις μάθει μπορεί να συντελέσουν στη δόμηση και στη σχηματοποίηση αυτού που μαθαίνει την στιγμή που το μαθαίνει.

Διδάξτε του μνημονικές τεχνικές, ή χρησιμοποιήστε βοηθητικές κάρτες, μηχανευτείτε συνθηματικές κινήσεις, ομοιοκαταληξίες.

• Ένα μεγαλύτερο παιδί για να είναι συγκεντρωμένο στις απαντήσεις που θα ακούσει θα πρέπει να έχει γράψει τις ερωτήσεις του νωρίτερα.
• Μια άλλη δυσκολία που αντιμετωπίζει το παιδί με ΔΕΠ-Υ είναι αυτή του γραπτού λόγου. Βοηθείστε το υπαγορεύοντας του ή εξετάστε το προφορικά.
• Φέρτε το σε επαφή με έναν συμμαθητή του που θα είναι σε θέση να το βοηθήσει στην μελέτη.
• Χειριστείτε το παιδί μέσα στην τάξη με διακριτικότητα για να αποφευχθεί ο στιγματισμός του. Η καλή προετοιμασία για το τι θα διδαχτεί το παιδί κατά την διάρκεια της ημέρας στο σχολείο το βοηθάει να κατανοήσει καλύτερα το υλικό. Επίσης, κρατείστε το σε τάξη τραβώντας του την προσοχή. Να έχετε συχνή βλεμματική επαφή. Το παιδί μπορεί ακόμη και με το βλέμμα να επανέλθει στο μάθημα.
• Να έχετε ξεκάθαρο και σαφές πρόγραμμα χρησιμοποιώντας το σαν σημείο αναφοράς. Οι ξαφνικές αλλαγές δυσκολεύουν το παιδί με ΔΕΠ-Υ και το αποπροσανατολίζουν. Γι’ αυτό αν σκοπεύετε να κάνετε αλλαγές ενημερώστε και προετοιμάστε το παιδί.
• Προσπαθήστε να το βοηθήσετε ώστε να σχεδιάσει το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει μετά το τέλος της ημέρας του στο σχολείο, παίρνοντας έτσι μέτρα ώστε να αποφευχθεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ΔΕΠ-Υ: η αδράνεια.
• Θέστε όρια και περιορισμούς με συνέπεια και λογική. Με αυτόν τον τρόπο θα συγκρατήσετε και θα καθησυχάσετε το παιδί, αποφεύγοντας να χάσετε τον έλεγχο της κατάστασης. Χρησιμοποιήστε σαν κίνητρο σύστημα με πόντους στο πλαίσιο της προσπάθειας για την αλλαγή της συμπεριφοράς ή ένα σύστημα επιβράβευσης για παιδιά μικρότερης ηλικίας.
• Η εκπαιδευτική αξία των τεστ είναι μικρή γι’ αυτό καταργήστε ή μειώστε τη συχνότητα τους. Εν πάσει περιπτώσει, δείξτε του πώς να γράφει σε ένα τεστ.
• Επιτρέψτε του να δραπετεύει από την ρουτίνα του μαθήματος, πάντα μέσα στο πλαίσιο των κανόνων. Με αυτόν τον τρόπο εκπαιδεύεται να κάνει χρήση της αυτοπαρατήρησης και της αυτό-ρύθμισης του: να καταλαβαίνει μόνο του πότε έχει πραγματικά υπερφορτωθεί. Μην είστε κοινότοποι και συμβατικοί κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης. Στο παιδί με ΔΕΠ-Υ αρέσει η διασκέδαση και το παιχνίδι, το βοηθά στην συγκέντρωση του.
• Η γυμναστική θα το βοηθήσει να εκτονώσει την υπερβολική ενέργεια και να εστιάσει την προσοχή του. Διεγείρει συγκεκριμένες ορμόνες και νευρο-χημικές ουσίες που δρουν ευεργετικά στον οργανισμό του.
• Συχνά δεν έχει ιδέα για την εντύπωση που προκαλεί ή το αντίκτυπο της συμπεριφοράς του. Βοηθήστε το με πληροφοριακό υλικό ή κάντε του ερωτήσεις: π.χ. ξέρεις τι έκανες; ή πώς νομίζεις ότι θα μπορούσες να το πεις διαφορετικά; κτλ.
• Προσοχή στην υπερδιέγερση από τα εξωτερικά ερεθίσματα. Για να αποφύγετε μια ξαφνική υπερδιέγερση, προετοιμάστε το παιδί για οποιαδήποτε αλλαγή του προγράμματος του.
• Οι εργασίες για το σπίτι να στηρίζονται στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Δεν πρέπει οι εργασίες να είναι περισσότερες από αυτές που μπορεί να αντέξει. Σπάστε τις μεγάλες εργασίες σε μικρότερες για να μην το πνίγουν. Με αυτήν την κατανομή του υλικού, το παιδί θα μπορεί να αποδείξει στον εαυτό του ότι τα καταφέρνει.
• Ενθαρρύνετε το παιδί λέγοντας του για την πρόοδο του, καθώς το βοηθάει να παραμένει στο στόχο του και του επιτρέπει να ξέρει τι περιμένουν οι άλλοι από αυτό. Το παιδί με ΔΕΠΥ βιώνει την αποτυχία, και γι’ αυτό χρειάζεται τον έπαινο χωρίς όμως υπερβολή. Αγαπά την ενθάρρυνση: χωρίς αυτή παραιτείται.
• Σε περίπτωση που το παιδί δυσκολεύεται στην αναγνώριση κάποιων κοινωνικών κωδικών – γλώσσα του σώματος, τόνος της φωνής, σωστή χρήση του χρόνου κλπ.-, προσπαθήστε να του δώσετε συγκεκριμένες και σαφείς συμβουλές κοινωνικής εκπαίδευσης. Το παιδί με ΔΕΠΥ μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι είναι αδιάφορο, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει μάθει να συναναστρέφεται με τους άλλους ανθρώπους.
• Ένα καλό κίνητρο για την σχολική εργασία είναι να την εντάξετε σε ομαδικό παιχνίδι. Χωρίστε τις ομάδες σε δυάδες, ή τριάδες, ή και τις ομάδες που δεν λειτουργούν καλά μαζί. Το να αισθάνεται ότι ανήκει σε ένα σύνολο, αυτό αυτόματα είναι ένα κίνητρο για να μην αποσπάται η προσοχή του, και το βοηθά να ενταχθεί κοινωνικά.
• Αναθέστε του δραστηριότητες για να το βοηθήσετε να είναι υπεύθυνο.
• Συντηρείτε ένα τετράδιο σχολείου-σπιτιού. Βοηθά στην καλή και συστηματική επικοινωνία ανάμεσα στον γονέα – εκπαιδευτικού για την σωστή εξέλιξη του παιδιού. Να έχετε συστηματική επαφή με τους γονείς. Κρατάτε συστηματικά σημειώσεις για την καθημερινή πρόοδο του.
• Κάντε συζητήσεις στο τέλος της κάθε ημέρας που θα αποδειχτούν εποικοδομητικές, έτσι θα δημιουργήσετε ένα πλαίσιο για αυτοαναφορά και αυτοπαρακολούθηση.

Πολλά παιδιά με διάγνωση ΔΕΠ-Υ είναι  ταλαντούχα και χαρισματικά. Δώστε τους την ευκαιρία να αναδείξουν την δημιουργικότητα και τον αυθορμητισμό τους.

Διασκευή από το βιβλίο Answers to Distraction, Edward M. Hallowell, M.D. και John J. Ratey, M.D., Pantheon.