Οδηγίες για γονείς παιδιών με νοητική υστέρηση για την αυτονομία και την προσωπική φροντίδα τους

Μερικοί γονείς θα κάνουν τα πάντα για τα παιδιά με νοητική υστέρηση. Θα τα ταΐσουν, θα τα πλύνουν, θα τα ντύσουν και θα φροντίσουν για την υγεία τους. Επιθυμούν το παιδί τους να αισθάνεται ασφάλεια και φροντίδα. Επίσης, προκύπτει και το ζήτημα του χρόνου. Η διδασκαλία ενός παιδιού με διαταραχές του τρόπου να πλένεται ή να ντύνεται παίρνει περισσότερο χρόνο από το να το κάνουν οι ίδιοι οι γονείς για το παιδί τους.

Γιατί αξίζει τον χρόνο και την προσπάθεια να μάθετε δεξιότητες προσωπικής αυτονομίας στο παιδί σας;

Το παιδί σας, όπως όλα τα παιδιά, θέλει να αισθάνεται ικανό αν και δεν μπορεί να επιτελέσει όλα όσα κάνουν τα άλλα παιδιά. Αν εκτελέσει οποιαδήποτε βασική δεξιότητα, θα ενισχυθεί πολύ το αίσθημα της αυτοαξίας του. Θυμάστε πόσο όμορφα αισθανθήκατε όταν δέσατε τα κορδόνια σας για πρώτη φορά;

Το παιδί σας μπορεί να έχει πρόβλημα συμπεριφοράς λόγω απογοήτευσης, εκνευρισμού και ανάλωσης της ενέργειάς του σε λάθος κατεύθυνση. Οι άνθρωποι, για τους οποίους οι άλλοι κάνουν τα πάντα, συχνά, αισθάνονται άχρηστοι και απογοητευμένοι. Η διαταραχή του παιδιού το καθιστά σαν ένα “διαφορετικό” πρόσωπο στον οικογενειακό του κύκλο. Η μάθηση βασικών δεξιοτήτων θα κάνει το παιδί να νοιώσει πως ταιριάζει με την οικογένεια αλλά θα βελτιώσει και τη σχέση του με όλα της τα μέλη.

Η διδασκαλία δεξιοτήτων προσωπικής φροντίδας είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να αναπτυχθούν:

Ο σωματικός συντονισμός

Οι δεξιότητες λόγου και ομιλίας

Η ικανότητα των παιδιών να ακούν και να ακολουθούν οδηγίες

Οι κοινωνικές δεξιότητες

Η μάθηση των δεξιοτήτων προσωπικής φροντίδας θα προετοιμάσει το παιδί σας για την ενηλικίωση στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής, κάποιας άλλης ομάδας που το παιδί πιθανώς να ανήκει ή σε οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο.

Συμβουλές διδασκαλίας για τους γονείς.

1. Μπορείτε να χωρίσετε μια μεγάλη δεξιότητα όπως είναι το ντύσιμο, σε πολλές μικρές άλλες δεξιότητες: να φορέσει το παιδί τις κάλτσες του, να βάλει τα παπούτσια, να δέσει κορδόνια κτλ.

2. Διδάξτε ένα βήμα τη φορά και μετά κάνετε εξάσκηση. Για παράδειγμα, χωρίστε το βούρτσισμα των δοντιών σε μαθήματα για το παιδί: να ανοίγει το καπάκι της οδοντόκρεμας, να ζουλάει το σωληνάριο πάνω στην οδοντόβουρτσα, να βουρτσίζει, να ξεπλένει το στόμα και την οδοντόβουρτσα, να επιστρέφει την οδοντόβουρτσα στη θέση που ανήκει και να ξανακλείνει την οδοντόκρεμα. Μπορείτε να ξεκινήσετε ετοιμάζοντας την οδοντόβουρτσα και βάζοντας το παιδί να εξασκηθεί στο κράτημα και την κίνηση της οδοντόβουρτσας. Μόλις το παιδί σας μάθει να βουρτσίζει τα δόντια μόνο του, μπορείτε σταδιακά να του μάθετε τις άλλες κινήσεις μέχρι η όλη διαδικασία να γίνει κτήμα του.

3. Αποτελείτε πρότυπο για το παιδί σας. Δείξτε στο παιδί τον τρόπο με τον οποίο εσείς εκτελείτε κάθε δεξιότητα. Αφήστε το παιδί να μιμηθεί τις πράξεις σας. Για παράδειγμα, δείξτε του πώς και πότε να κάνει κάθε ενέργεια για το πλύσιμο των χεριών καθώς πλένετε τα χέρια σας. Ανοίξτε τη βρύση, ρίξτε νερό, καθαρίστε, ξεπλύνετε, κλείστε τη βρύση και στεγνώστε τα χέρια σας. Αφήστε το παιδί να επαναλάβει κάθε βήμα μετά το παράδειγμά σας. Να είστε υπομονετικοί γιατί, πιθανώς, το παιδί να επιθυμεί να εξασκηθεί στο ίδιο βήμα πολλές φορές.

4. Εξηγήστε στο παιδί τον λόγο που κάνετε κάτι ενώ το κάνετε. Δείξτε αντικείμενα ή μέρη του σώματος καθώς τα ονομάζετε. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί σας να εκπαιδευτεί στη δεξιότητα που εσείς εκτελείτε. Παράλληλα, το παιδί σας θα αναπτύξει το λεξιλόγιό του και την ικανότητα να διατηρεί την προσοχή του σε μία κατάσταση, να κατανοεί και να ακολουθεί οδηγίες.

5. Χρησιμοποιήστε μικρές προτάσεις. Επαναλάβετε αν είναι απαραίτητο.

6. Επαινείτε κάθε μικρή επιτυχία. Ανταμείψτε το παιδί σας με λέξεις, αγγίγματα, αγκαλιές ή κάποια άλλη ιδιαίτερη προσοχή. Μην κάνετε τον κόπο να ασκήσετε κριτική στα λάθη του παιδιού, απλά δείξτε του ξανά τον σωστό τρόπο.

7. Να έχετε μια αισιόδοξη στάση του τύπου «μπορώ να κάνω τα πάντα». Το παιδί σας πρέπει να ξέρει πως πιστεύετε στην ικανότητά του για επιτυχία. Μην ανησυχείτε αν δεν τα καταφέρει με την πρώτη και ενθαρρύνετε το παιδί να συνεχίσει την προσπάθεια.

8. Να θέσετε ρεαλιστικούς στόχους. Μην περιμένετε πολλά ή λίγα από το παιδί σας. Μιλήστε για την πρόοδο του παιδιού σας με τον λογοθεραπευτή/εργοθεραπευτή σας και μαζί θέστε στόχους. Κάθε παιδί χρειάζεται να μάθει και να ωριμάσει , πάντα αναλογικά με την καταλληλότητα του επιπέδου του.

9. Συγκεντρωθείτε στη μάθηση και όχι στα αποτελέσματα. Το παιδί σας μπορεί να μην είναι τελείως καθαρό αφού προσπαθήσει να πλύνει το πρόσωπο ή τα δόντια του. Αποφύγετε τον πειρασμό του «κάν’το ξανά» ή «κάν’το σωστά». Είναι στα αλήθεια απαραίτητο να έχει εκείνη την ημέρα τέλεια καθαρισμένο πρόσωπο; Ή προτιμάτε να ενισχύσετε την πραγματική πρόοδο του παιδιού σας στη διαδικασία κτήσης μιας σημαντικής δεξιότητας;

Ποιες είναι οι δεξιότητες προσωπικής φροντίδας που μπορούν οι γονείς να διδάξουν στα παιδιά με νοητική υστέρηση;

Τάισμα

Πιθανώς, οι γονείς στην αρχή να δίνουν στα παιδιά φαγητά που μπορούν να φάνε με τα δάχτυλα (σε μπουκιές). Παρέχετε μία ποικιλία από γεύσεις και υφές, όπως είναι τα φρούτα, τα λαχανικά σε λωρίδες, κράκερ ή κουλουράκια. Μόλις το παιδί σας μάθει να τρώει αυτά τα φαγητά χωρίς βοήθεια, μπορεί να προχωρήσει στη χρήση του κουταλιού με φαγητά όπως τα δημητριακά, πουρέ πατάτας, ή και παγωτό. Τελικά, το παιδί θα μάθει να χρησιμοποιεί μαχαίρι και πιρούνι, εκτός αν το εμποδίζουν κάποιες σωματικές δυσλειτουργίες. Οι γονείς μπορούν να διδάξουν βασικούς κανόνες συμπεριφοράς για το τραπέζι αφού το παιδί έχει μάθει να τρώει.

Δραστηριότητες τουαλέτας

Για τα παιδιά με νοητική υστέρηση, οι δραστηριότητες θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα εξής βήματα:

Να ανεβάζουν και να κατεβάζουν το βρακάκι τους.

Να χρησιμοποιούν τη λεκάνη και το χαρτί τουαλέτας.

Να τραβούν καζανάκι αφού τελειώσουν.

Να ανεβάζουν το φερμουάρ, να κουμπώνουν το παντελόνι ή να δένουν τη ζώνη πριν και μετά τη χρήση της τουαλέτας.

Να πλένουν τα χέρια τους μετά τη χρήση της τουαλέτας.

Αρχικά, μπορείτε να εκπαιδεύσετε το παιδί σας να χρησιμοποιεί την τουαλέτα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αργότερα, το παιδί θα αποφασίζει μόνο του πότε θα τη χρησιμοποιεί καθώς θα αναπτύσσει επίγνωση της κατάστασης. Επίσης, το παιδί θα πρέπει να διδαχθεί πώς να βρίσκει και να χρησιμοποιεί μια δημόσια τουαλέτα.

Ντύσιμο

Βασικές δεξιότητες ντυσίματος:

Να βάζουν και να βγάζουν τα ρούχα τους με τη σειρά.

Να κουμπώνουν τα ρούχα τους (κούμπωμα, ανέβασμα φερμουάρ, δέσιμο κορδονιών κτλ).

Να επιλέγουν τα κατάλληλα ρούχα για τον καιρό και την περίσταση.

Να φυλάσσουν και να φροντίζουν σωστά τα ρούχα τους.

Να χρησιμοποιούν καθρέφτη για να ελέγξουν την εμφάνισή τους.

Να καταλαβαίνουν πού και πότε είναι σωστό να ντυθούν ή να ξεντυθούν.

Προσωπική φροντίδα

Οι δεξιότητες προσωπικής φροντίδας για ένα άτομο με νοητική υστέρηση περιλαμβάνουν το πλύσιμο και τη γενικότερη κατάσταση υγιεινής, το βούρτσισμα των δοντιών, την περιποίηση, τη γυναικεία υγιεινή αλλά και την εφαρμογή προσωπικών προϊόντων όπως το αποσμητικό, κολόνια ή μακιγιάζ.

Οι γονείς μπορούν να ξεκινήσουν την εκμάθηση των παιδιών τους δείχνοντάς τους πώς να πλύνουν και να στεγνώσουν τα χέρια τους μετά την τουαλέτα και πριν το φαγητό. Επίσης, το παιδί μπορεί να μάθει να πλένει τα δόντια του μετά το φαγητό. Απλές δεξιότητες περιποίησης όπως είναι το χτένισμα και το καθάρισμα των νυχιών μπορούν να αποτελέσουν μέρος της καθημερινής, προσωπικής φροντίδας του παιδιού. Ας περιληφθούν ημερήσια ντους και τακτικό λούσιμο.

Καθώς διδάσκετε αυτές τις δεξιότητες και συνειδητοποιείτε πόσα μπορεί να κάνει το παιδί σας, σκεφτείτε τα μικρά πράγματα που μπορεί να κάνει το παιδί για εσάς. Πολλά παιδιά με διαταραχές είναι ικανά να συνεισφέρουν στην οικογενειακή ζωή. Το κράτημα ενός αντικειμένου μετά τα ψώνια αρκεί για να νοιώσει το παιδί σας πως το χρειάζεστε και πως είναι σημαντικό για εσάς. Ακόμη και η τοποθέτηση του σκεύους, που τρώει το κατοικίδιο, στο πάτωμα αρκεί για να διδάξει στο παιδί σας να νοιάζεται για τους άλλους.

Επαινείτε τις προσπάθειες του παιδιού σας όταν εκτελεί μια εργασία ακόμη και όταν του παίρνει αρκετά περισσότερο χρόνο συγκριτικά με τον χρόνο που θα έπαιρνε σε εσάς χωρίς τη συμμετοχή του. Άλλωστε, αφού είστε οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στη ζωή του, το παιδί σας προσπαθεί βελτιωθεί για να πάρει το μπράβο σας.

Πηγή: Anita Riley, Self-Care Skills for Mentally Handicapped Children, Parent Articles 1, Communication Skill Builders: a division of The Psychological Corporation.