Τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν συχνά δυσκολίες με αισθητηριακά θέματα. Μερικές φορές είναι ευερέθιστα σε συγκεκριμένες αισθήσεις ή αντιστρόφως παρουσιάζουν υποευαισθησία σε κάποιες άλλες. Η κατανόηση των αισθητηριακών αναγκών του παιδιού σας είναι στοιχείο κρίσιμης σημασίας για τη θεραπεία του.
Ένα από τα πιο τυπικά αισθητηριακά ζητήματα κινείται γύρω από την τροφή και τη σίτιση. Συγκεκριμένα, πολλά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού περιορίζονται σε σημαντικό βαθμό αυτό που θα φάνε. Στο σημείο αυτό προκύπτει και η έννοια της εκλεκτικής διατροφής.
Εκλεκτική διατροφή και ιδιόρρυθμη, επιλεκτική διατροφή
Η εκλεκτική διατροφή δεν είναι απλά η ιδιόρρυθμη επιλογή του φαγητού. Πολλοί άνθρωποι έχουν ιδιαίτερα γούστα και επιλογές. Ωστόσο, αν χρειαστεί και δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, θα καταναλώσουν ό,τι φαγητό υπάρχει διαθέσιμο. Όταν ένα παιδί έχει εκλεκτική διατροφή, θα καταναλώσει συγκεκριμένα μόνο φαγητά και θα αποφύγει άλλα χωρίς να αλλάξει κάτι στη διατροφή του αν δεν υπάρξει κάποια παρέμβαση. Το παιδί μπορεί να καταλήξει άρρωστο καθώς δεν πρόκειται να φάει αν δεν υπάρχουν διαθέσιμα τα φαγητά που προτιμά. Για τους γονείς αυτών των παιδιών, η ώρα του φαγητού τους δημιουργεί άγχος και αποτελεί μεγάλη πρόκληση.
Παραδείγματα
Ένα μικρό παιδί μπορεί να τρέφεται αποκλειστικά με κροκέτες κοτόπουλου από ταχυφαγεία και να μην καταναλώνει κάτι άλλο με τη θέλησή του. Η μητέρα, για να μην κρατήσει το παιδί νηστικό, υποχωρεί και περιλαμβάνει τις κροκέτες σε κάθε γεύμα του. Ζεσταίνει και παρέχει το φαΐ αυτό για δείπνο αλλά και σαν κολατσιό για το σχολείο, καθιερώνοντας ένα σύστημα που διαρκεί όλη την εβδομάδα. Οποιαδήποτε προσπάθεια της μητέρας να εισάγει νέα φαγητά στη διατροφή του παιδιού καταλήγει σε έντονα ξεσπάσματα θυμού και επιθετικότητας. Για να φάει τα παιδί κάτι διαφορετικό, η μητέρα πρέπει ουσιαστικά να κρατήσει το παιδί και να το αναγκάσει να ανοίξει το στόμα. Σε αυτή την περίπτωση, μια ομάδα ειδικών βοηθάει στην οργάνωση ενός πλάνου συμπεριφορικής στήριξης που μειώνει τα συναισθηματικά ξεσπάσματα στη διάρκεια του γεύματος και αυξάνει την ανεκτικότητα σε νέες τροφές. Το παιδί μπορεί να χρειαστεί ένα σημαντικό χρονικό διάστημα (ακόμη και χρόνια) σκληρής προσπάθειας μέχρι να «αλλάξει» τις συνήθειες του και αποδεχτεί μία πιο ισορροπημένη διατροφή.
Ένα άλλο παιδί 6 χρόνων τρέφεται αποκλειστικά με στρογγυλά δημητριακά, κροκέτες κοτόπουλου και τοστ με τυρί. Ακόμη και η παρουσία ενός άλλου φαγητού στο πιάτο του μπορεί να οδηγήσει σε έντονη συμπεριφορά (το παιδί ουρλιάζει και πετάει το πιάτο μακριά). Βασικά, το παιδί απορρίπτει κάθε φαγητό που δεν είναι διατροφή υψηλή σε λιπαρά και άμυλο. Η διατροφή αυτή δεν είναι απλά περιορισμένη αλλά προκαλεί και γαστρεντερολογικά προβλήματα συνδυαστικά με ένα ιατρικό ιστορικό δυσκοιλιότητας στην οικογένεια. Για το παιδί αυτό, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες δεν είναι απλά καλή ιδέα αλλά αναγκαιότητα. Σε αυτό το σημείο, δημιουργείται ένα σχέδιο που θα διαμορφώσει τη συμπεριφορά του παιδιού ώστε να δεχτεί σταδιακά νέες τροφές (η προσπάθεια πιθανώς να κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα). Θα υπάρξει πρόοδος ακόμη και αν η διαδικασία ακολουθεί αργούς ρυθμούς και προκαλεί, πολλές φορές, σύγχυση και απογοήτευση. Το παιδί θα έχει μια σχετικά ισορροπημένη διατροφή και θα μάθει ακόμη και να απολαμβάνει φρέσκα φρούτα όπως μήλα και πορτοκάλια.
Η εκλεκτική διατροφή δεν είναι αποτέλεσμα της τεμπελιάς των γονιών
Μερικοί αναγνώστες αναρωτιούνται αν τα θέματα αυτά προκύπτουν από την αδυναμία των γονιών να χειριστούν οποιαδήποτε ιδιοτροπία του παιδιού τους. Δεν ισχύει αυτό. Αναλογιστείτε τα προηγούμενα παραδείγματα και πώς κάθε γεύμα καταλήγει σε κυριολεκτική πάλη του γονιού να αναγκάσει το παιδί να κρατήσει κάτι μέσα στο στόμα του. Φανταστείτε να περνάτε ώρες για ένα γεύμα ενώ το παιδί σας ουρλιάζει, φωνάζει, σας χτυπάει και σας δαγκώνει. Φυσικά, η κατάσταση αυτή επαναλαμβάνεται κάθε μέρα, αρκετές φορές μέσα στη μέρα. Η εύρεση 2-3 τροφών που αρέσουν στο παιδί σας θα είναι ανακούφιση. Ένα ήρεμο γεύμα θα σας φαίνεται θείο δώρο.
Πολλοί γονείς έχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες και ελάχιστοι από αυτούς βαριούνται να ασχοληθούν μαζί τους. Απλά, καλούνται να αντιμετωπίσουν θέματα που ξεπερνούν το εύρος εκείνων που έχουν να χειριστούν γονείς με παιδιά χωρίς νευρολογικές διαταραχές.
Η αγωγή της διατροφής είναι αγωγή για τον αυτισμό
Όταν εμπλουτίζετε τη διατροφή του παιδιού σας, απευθύνεστε και σε βασικά θέματα του αυτισμού όπως ακαμψία, ανοχή στις αλλαγές, αισθητηριακές ανάγκες και γενικότερη βελτίωση της υγείας.
Γιατί τα παιδιά απλά δεν τρώνε όταν πεινάσουν αρκετά;
Δεν γνωρίζουμε γιατί τα παιδιά με αυτισμό δεν τρώνε φαγητά που δεν τους αρέσουν όταν αισθάνονται πείνα. Μετά από πολλές συνεδρίες με παιδιά, προκύπτει το συμπέρασμα πως τα παιδιά μπορεί να φτάσουν σε σημείο να αρρωστήσουν παρά να καταναλώσουν πρόθυμα τροφές που δεν τους αρέσουν. Κάποιο παιδί, ίσως, αρνείται να φάει επειδή αλλάξετε απλά τη μάρκα βουτύρου που έχει συνηθίσει. Αν το γεύμα του παιδιού αποτελείται από μισή φραντζόλα ψωμί με βούτυρο, πρέπει ο γονιός να προμηθευτεί μεγάλες ποσότητες από το παλιό βούτυρο και να αφήσει το παιδί να εξοικειωθεί σταδιακά με το νέο βούτυρο.
Ένα παιδί με γαστρεντερολογικές διαταραχές δε θα αλλάξει τη διατροφή του ακόμη και αν έχει προβλήματα υγείας. Το παιδί δε θα συνδυάσει τους πόνους στο στομάχι με τη διατροφή του. Μπορεί να χρειαστούν αξιοσημείωτα μέτρα και χρόνος μέχρι να αλλάξει κάτι. Ουσιαστικά, ένα νευροτυπικό παιδί θα φάει κάτι που δεν του αρέσει αν χρειαστεί, ενώ ένα παιδί στο φάσμα του αυτισμού όχι. Αυτό προκαλεί ένα δίλημμα στους γονείς: αφήνουν το παιδί τους να πεινάσει επιβάλλοντας τη συμμόρφωση προς μια υγιεινή διατροφή ή υποχωρούν στις πιέσεις του αυτισμού ενδίδοντας στην επιθυμία του παιδιού να φάει; Υπάρχει πιθανή λύση.
Η διεύρυνση της διατροφής διδάσκει ευελιξία και ανοχή
Ένα από τα χαρακτηριστικά θέματα του αυτισμού είναι η ανάγκη για σταθερότητα και ομοιογένεια. Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού δεν τα πάνε καλά με τις αλλαγές. Με τη θεραπεία της εκλεκτικής διατροφής και την εκμάθηση του παιδιού να δέχεται νέες τροφές, παλεύουμε ουσιαστικά με αυτήν την ανάγκη για σταθερότητα ενώ προσπαθούμε να εισάγουμε την έννοια της ανοχής. Όταν το παιδί μαθαίνει να τρώει νέα φαγητά, ο αισθητηριακός του κόσμος διευρύνεται προς μια θετική κατεύθυνση.
Η βελτίωση της υγείας και η ευεξία μειώνει τις προκλητικές συμπεριφορές
Η εκλεκτική διατροφή συχνά καταλήγει σε κακή διατροφή. Η κακή διατροφή επηρεάζει τη γενικότερη κατάσταση της υγείας και την ευεξία. Όταν κάποιος δεν τρέφεται σωστά, αισθάνεται άσχημα. Ένα παιδί με αυτισμό όταν δεν αισθάνεται καλά, έχει την τάση να αντιδρά άσχημα και έντονα. Όταν βελτιώνετε τη διατροφή του παιδιού με αυτισμό, βελτιώνετε την υγεία του. Το παιδί αισθάνεται καλά και δεν εκδηλώνει προκλητικές συμπεριφορές.
Βασικό Σύστημα 5 βημάτων
Ακολουθεί ένα σύστημα θεραπείας για την εκλεκτική διατροφή. Μπορεί να σας πάρει αρκετό χρόνο για να δείτε αλλαγές. Αν το παιδί τρώει τέσσερις συγκεκριμένες τροφές όπως στρογγυλά δημητριακά, κόκκινους χυμούς, κροκέτες κοτόπουλου και τοστ με τυρί, μπορεί να φτάσει να τρώει μια ποικιλία λαχανικών και φρούτων και να είναι πρόθυμο να δοκιμάσει μπουκιές τουλάχιστον από καινούρια φαγητά. Το παρακάτω σύστημα βασίζεται σε αρχές διαμόρφωσης της συμπεριφοράς.
Εισάγετε ένα νέο φαγητό τη φορά: δε θέλετε να πιέσετε το παιδί με πολλές αλλαγές από την αρχή. Διαλέξτε ένα φαγητό και εργαστείτε με αυτό μέχρι να το δεχτεί το παιδί σας. Στη συνέχεια, εισάγετε το επόμενο φαγητό. Μετά τα τρία φαγητά, οι αλλαγές πιθανώς να προκύπτουν πιο γρήγορα. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να αρχίσει ξαφνικά να τρώει μήλα (ένα φαγητό που πιθανώς δεν παρουσιάσατε στο παιδί) και γρήγορα να γίνει το αγαπημένο του σνακ.
Μικρές μπουκιές / εναλλάσσετε με φαγητό που του αρέσει: όταν ταΐζετε το παιδί, προσφέρετε το φαΐ σε μικρές μπουκιές (σε μέγεθος φασολιού). Εναλλάσσετε το καινούριο φαγητό με το φαγητό που προτιμά. Βοηθάει αν κρατήσετε σε διαφορετικά πιάτα τα φαγητά ώστε να κάνετε πιο εύκολα τις εναλλαγές.
Προχωρήστε αργά στην κατανάλωση του καινούριου φαγητού: μην επιμείνετε να φάει το παιδί σας το καινούριο φαγητό από την αρχή. Ξεκινήστε αφήνοντας το παιδί να κρατήσει απλά την τροφή (να τη δει, να τη μυρίσει, να τη συνηθίσει) πριν το ανταμείψετε με μια μπουκιά από το φαγητό που του αρέσει. Μόλις το πετύχετε αυτό, συνεχίστε με ανταμοιβές καθώς το παιδί ακουμπάει την τροφή στο χείλη του, τη βάζει στο στόμα του (χωρίς να καταπιεί), δαγκώνει λίγο από το φαγητό, και τρώει ένα μικρό μέρος του. Πάντα να εναλλάσσετε μεταξύ του νέου φαγητού και του φαγητού που αρέσει στο παιδί. Αν το παιδί αρχίσει να ξεσπάει, χρησιμοποιήστε την κρίση σας: αν το ξέσπασμα είναι μικρό, περιμένετε μέχρι να τελειώσει. Αν το ξέσπασμα είναι μεγάλο, δώστε τέλος στη διαδικασία του ταΐσματος. Δοκιμάστε αργότερα όταν το παιδί είναι ήρεμο.
Συχνή εξάσκηση στη διάρκεια της ημέρας – όχι μόνο στη διάρκεια του γεύματος: μην εξασκείστε μόνο στα γεύματα. Προσθέστε μικρά και συχνά διαλείμματα για σνακ μέσα στη μέρα για να εργαστείτε. Θα είναι ωφέλιμο να πραγματοποιήσετε ένα μεγάλο μέρος της εξάσκησης στα μικρά αυτά διαλείμματα. Στη διάρκεια του κυρίου γεύματος, μπορείτε να εισάγετε νέες τροφές χωρίς να πιέζετε το παιδί να τις φάει (ώστε να βεβαιωθείτε πως το παιδί παίρνει κάποιες θρεπτικές ουσίες στην αρχή). Θυμηθείτε πως όσο πιο τακτικά εκτίθεται το παιδί σε νέα φαγητά, τόσο πιο εύκολα μαθαίνει να τα αποδέχεται. Επίσης, κρατήστε σημειώσεις για τα φαγητά που το παιδί σας δεν αποδέχεται καθόλου. Αν το παιδί μετά από 2 εβδομάδες εξακολουθεί να απορρίπτει ένα φαγητό, προχωρήστε στο επόμενο. Για παράδειγμα, το καλαμπόκι. Αν το παιδί αρνείται να το φάει όσες φορές και αν του το παρουσιάσετε, αποδεχτείτε πως ίσως να μην του αρέσει ποτέ το καλαμπόκι και προχωρήστε σε άλλες τροφές.
Συγκεντρώστε δεδομένα της προόδου: σημειώστε ποια φαγητά εισάγετε και πότε τα εισάγετε. Φτιάξτε ένα διάγραμμα που θα απεικονίζει τι είδους νύξεις χρειάζεστε σε κάθε προσπάθεια. Με τη συλλογή των δεδομένων, μπορείτε εύκολα να εντοπίσετε και την πιο μικρή πρόοδο. Μπορείτε, επίσης, να εντοπίσετε σημεία στασιμότητας αλλά και επιδείνωσης πιο γρήγορα ώστε να εφαρμόσετε τις απαραίτητες αλλαγές.
Λίγες σκέψεις πριν το τέλος
Σκεφτείτε πόσο συχνά τρώμε. Αν κάθε γεύμα είναι ένας αγώνας, φανταστείτε πόσο εξουθενωτικό και ψυχοφθόρο είναι για τον γονιό. Με τη χρήση αυτού του συστήματος, η ώρα του γεύματος θα έχει λιγότερο άγχος και περισσότερη καλή διάθεση. Η αγωγή για την εκλεκτική διατροφή είναι μέρος της αγωγής του αυτισμού. Δεν χρειάζεται κάποια περίπλοκη θεραπεία (αν και η συνεργασία με έναν ειδικευμένο θεραπευτή κάνει τη διαδικασία πιο ομαλή και γρήγορη) και είναι μια λύση μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων των περισσότερων αφοσιωμένων γονιών.
Να θυμάστε πως μπορείτε να κάνετε την αλλαγή!
Πηγή: goodtherapy.org
Τα γραφόμενα στην ιστοσελίδα Λόγος & Επικοινωνία προορίζονται για ενημερωτική χρήση και μόνον. Δεν αποτελούν εξατομικευμένες συστάσεις θεραπείας και δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την Επιστημονική συμβουλή ενός ειδικευμένου θεραπευτή για κάποιο περιστατικό. Όποτε πρόκειται για αναδημοσίευση από άλλη πηγή, αυτό δηλώνεται ρητά. Οι συγγραφείς του Λόγος & Επικοινωνία δεν ευθύνονται για οποιοδήποτε αποτέλεσμα που σχετίζεται με οποιονδήποτε τρόπο με κάποια ανάρτηση.
