Ακούγοντας και παράγοντας μουσική

Οι γονείς μπορούν να παρουσιάσουν στα παιδιά τους τη μουσική με δύο κύριους τρόπους. Πρώτον, εξοικειώνοντάς τα με τον ήχο και βοηθώντας τα να μάθουν να ακούνε. Το να ακούει κάτι το παιδί είναι μια επίκτητη δεξιότητα που την αναπτύσσει μέσω της εξάσκησης. Αξίζει να το βοηθήσετε να αναπτύξει αυτή τη δεξιότητα, επειδή παίζει σημαντικό ρόλο στη μάθηση και στην επικοινωνία γενικά, και όχι απλά στις μουσικές δραστηριότητες. Δεύτερον, μπορείτε να τα ενθαρρύνετε να πειραματιστούν με το να παράγουν ήχους και να χρησιμοποιούν το σώμα τους για να ανταποκριθούν σε αυτό.

Δεν χρειάζεται να έχετε μουσικές ικανότητες ή οποιεσδήποτε γνώσεις στη μουσική για να μπορέσετε να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει ενδιαφέρον στη μουσική και στην απόλαυσή της. Ενώ είναι αλήθεια ότι η μουσική ικανότητα είναι ένα φυσικό χάρισμα, σχεδόν όλοι μπορούν να αποκομίσουν πολλά από τη μουσική, με την προϋπόθεση ότι έρχονται σε επαφή με αυτήν με τρόπους που απολαμβάνουν.

Πέρα από την προφανή ευχαρίστηση, η μουσική μπορεί να έχει κι άλλα πλεονεκτήματα. Τα παιδιά που έχουν μάθει να ακούνε τραγούδια και να συμμετέχουν, τείνουν να είναι πιο σίγουρα για τις λέξεις που χρησιμοποιούν – οι λογοθεραπευτές χρησιμοποιούν μουσικές δραστηριότητες ειδικά για να βοηθήσουν παιδιά με δυσλειτουργίες στον λόγο. Αποτελεί επίσης ένα άριστο μέσο για την εκτόνωση της έντασης και του θυμού.

Επιλέγοντας τη μουσική που θα ακούσετε

Δώστε στο παιδί σας το περιθώριο να επιλέξει από μια μεγάλη γκάμα ειδών μουσικής για να ακούει και αποφύγετε να του επιβάλλετε τις δικές σας μουσικές προτιμήσεις. Τα παιδιά έχουν πολύ μικρή διάρκεια προσοχής όταν μόνο ακούνε, γι’αυτό επιλέξτε κομμάτια μικρής διάρκειας. Ακολουθήστε αυτό που ξέρετε ότι αρέσει σε ένα παιδί και προσέξτε ποιο είδος μουσικής τραβάει την προσοχή του, έστω και για λίγο.

Τα περισσότερα παιδιά προτιμούν τη μουσική που έχει δυνατούς ρυθμούς και υποδηλώνει κίνηση. Η μουσική από μπάντες τείνει να είναι αποδεκτή από τα παιδιά. Αν υπάρχουν λόγια στο τραγούδι, πρέπει να ακούγονται ξεκάθαρα για να τα καταλαβαίνει το παιδί. Επισημάνετε τους ήχους που παράγει το κάθε μουσικό όργανο, αν είναι εύκολο να διακριθούν.

Μαθαίνοντας να ακούει

Το πρώτο στάδιο στο να μάθει να ακούει είναι το να εξοικειωθεί με όσο το δυνατό περισσότερους και ποικίλους ήχους γίνεται. Μπορείτε να το ενθαρρύνετε σε αυτό με πολλούς τρόπους. Απλά με το να εφιστάτε την προσοχή του σε ήχους και με το να μιλάτε γι’αυτούς βοηθάτε πολύ τα παιδιά και τους παρέχετε λέξεις με τις οποίες μπορούν να περιγράψουν τον ήχο. Πιο κάτω ακολουθεί μια επιλογή παιχνιδιών που ενθαρρύνουν την ακρόαση μουσικής.

Παιχνίδια ακρόασης

Πόσοι ήχοι; Πείτε στα παιδιά σας να κλείσουν τα μάτια τους, να καθίσουν ακίνητα και να μετρήσουν τον αριθμό των ήχων που μπορούν να ακούσουν. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί καλύτερα σε εξωτερικούς χώρους.

Τι κάνω τώρα; Ο ένας από εσάς πρέπει να κλείσει τα μάτια του και να μαντέψει τι κάνει ο άλλος – πράγματα όπως το άνοιγμα της πόρτας, η αναπήδηση της μπάλας, το γύρισμα των σελίδων της εφημερίδας.

Τι προκάλεσε το θόρυβο; Επιλέξτε τρία ή τέσσερα αντικείμενα που κάνουν διαφορετικούς θορύβους. Ακούστε τους θορύβους αυτούς. Το παιδί κλείνει τα μάτια του και τότε εσείς μετακινείτε ένα αντικείμενο. Το παιδί πρέπει να καταλάβει ποιο αντικείμενο λείπει.

Ήχοι χαρτιών. Ακούστε μαζί ήχους που προκαλούνται από σχίσιμο, τσαλάκωμα ή ελαφρό χτύπημα χαρτιού. Το παιδί πρέπει να κλείσει τα μάτια του και να μαντέψει τι από τα παραπάνω κάνετε. Δοκιμάστε επίσης να χρησιμοποιήσετε διαφορετικούς τύπους χαρτιού – λεπτό χαρτί, χαρτί περιτυλίγματος, χαρτί εφημερίδας. Το παιδί πρέπει να μαντέψει ποιον τύπο χαρτιού χρησιμοποιείτε.

Ήχοι πτώσης αντικειμένου. Επιλέξτε τρία διαφορετικά αντικείμενα, όπως ένα κέρμα, ένα συνδετήρα και ένα μολύβι για να τα πετάξετε μέσα σε ένα κουτί ή σε μια κονσέρβα. Το παιδί πρέπει να κλείσει τα μάτια και να μαντέψει ποιο αντικείμενο έπεσε. Δοκιμάστε επίσης να χρησιμοποιήσετε ποικίλους τύπους δοχείων.

Ηχογραφημένοι ήχοι. Ηχογραφήστε ποικίλους οικείους ήχους και φωνές και δείτε αν το παιδί μπορεί να τους αναγνωρίσει.

Το τραγούδι και ο χορός

Η πρώτη εμπειρία των παιδιών ως προς τη δημιουργία μουσικής συνήθως έρχεται όταν συμμετέχουν σε τραγούδια ή μελωδίες που περιέχουν κινήσεις όπως χειροκρότημα, χτύπημα των ποδιών στο έδαφος, βάδισμα και χοροπηδητό ή με τραγούδια που λένε περίεργες λέξεις που εντυπώνονται στο μυαλό τους. Στην αρχή, έρχεται πολύ φυσικά στα παιδιά τόσο το να ανταποκρίνονται με κινήσεις όσο και με ήχους, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις το να κινούνται ακούγοντας μουσική μπορεί να ανασταλεί για αργότερα.

Μαθαίνουν να συμμετέχουν σε τραγούδια με το να τα ακούνε συνέχεια να επαναλαμβάνονται. Στην αρχή, συχνά συμμετέχουν μόνο στην τελευταία λέξη του κάθε στίχου και αυτό σταδιακά τους δίνει την ικανοποίηση να δοκιμάζουν όλο και περισσότερο. Ο δυνατός ρυθμός και οι ομοιοκαταληξίες τα βοηθούν να συμμετέχουν.

Αν ένα τραγούδι έχει ενέργειες που το συνοδεύουν, θυμηθείτε ότι είναι δύσκολο για τα μικρά παιδιά να κάνουν τις κινήσεις και ταυτόχρονα να τραγουδούν, εκτός κι αν ξέρουν το τραγούδι πολύ καλά.

Παρακάτω ακολουθούν μερικά δημοφιλή τραγουδάκια που περιλαμβάνουν ενέργειες στην περίπτωση που δεν μπορείτε να θυμηθείτε κανένα. Μην ανησυχείτε αν δε θυμάστε τις μελωδίες. Απλά επιλέξτε όποια μελωδία βλέπετε να ταιριάζει ή επινοήστε μία αυτοσχεδιάζοντας.

Τραγούδια που περιλαμβάνουν ενέργειες

ΑΧ ΚΟΥΝΕΛΑΚΙ

Αχ, κουνελάκι, κουνελάκι
ξύλο που θα το φας!
Μέσα σε ξένο περιβολάκι
τρύπα γιατί τρυπάς;
Τι μου σουφρώνεις τη μυτίτσα;
Τι μου κουνάς τ’ αυτιά;
Τι μου κλείνεις το ματάκι
Είσαι μια ζωγραφιά.

ΧΑΡΩΠΑ ΤΑ ΔΥΟ ΜΟΥ ΧΕΡΙΑ ΤΑ ΧΤΥΠΩ

Χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ, (2 παλαμάκια) Δις

μια και είμαι ΄γω παιδί, ξέρω πάντα να γελώ,

χαρωπά τα δυο μου χέρια σαν χτυπώ. (2 παλαμάκια)

 

Χαρωπά τα δυο μου δάχτυλα χτυπώ,

(2 χτυπήματα δαχτύλων) Δις

μια και είμαι ΄γω παιδί, ξέρω πάντα να γελώ,

χαρωπά τα δυο μου δάχτυλα χτυπώ.

(2 χτυπήματα δαχτύλων)

 

Χαρωπά τα δυο μου γόνατα χτυπώ,

(2 χτυπήματα γονάτων) Δις

μια και είμαι ΄γω παιδί, ξέρω πάντα να γελώ,

χαρωπά τα δυο μου γόνατα χτυπώ.

(2 χτυπήματα γονάτων)

 

Χαρωπά τα δυο μου πόδια τα χτυπώ,

(2 χτυπήματα ποδιών) Δις

μια και είμαι ΄γω παιδί, ξέρω πάντα να γελώ,

χαρωπά τα δυο μου πόδια σαν χτυπώ.

(2 χτυπήματα ποδιών)

 

Χαρωπά θε να γελάσω δυνατά, χα χα Δις

μια και είμαι ΄γω παιδί, ξέρω πάντα να γελώ,

κι άμα θες απ΄την αρχή ξαναρχινώ. (2 παλαμάκια,

2 χτυπήματα δαχτύλων, 2 γονάτων, 2 ποδιών, χα χα!).

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ

Τα παιδιά “τα βγάζουν” κι ένας τους γίνεται βασιλιάς. Ο βασιλιάς κάθεται κάπου, ενώ οι άλλοι απομακρύνονται για να διαλέξουν ποιο επάγγελμα θα παραστήσουν και με ποιες κινήσεις. Όταν τελειώσουν επισκέπτονται τον βασιλιά και ακολουθεί ο παρακάτω διάλογος:

– Βασιλιά, βασιλιά με τα 12 σπαθιά, τι δουλειά;
– Τεμπελιά!
– Και τα ρέστα;
– Παγωτά.
– Είπε η γιαγιά να μας κάνεις μια δουλειά.
– Τι δουλειά;

Τότε τα παιδιά κάνουν τις κινήσεις του επαγγέλματος που διαλέξανε. Αν ο βασιλιάς το καταλάβει, το φωνάζει και κυνηγάει να πιάσει ένα παιδί που γίνεται βασιλιάς. Αν δεν το καταλάβει, ξανακάθεται και τα παιδιά μιμούνται κάτι άλλο.

Ο ΡΟΥΜΠΗΣ

Ο γιος του Ρουμπή,
του Κουμπή,
του ρουμποκομπολογή,
βγήκε να ρουμπέψει,
να κουμπέψει,
να ρουμποκομπολογέψει,
και τον πιάσαν οι ρουμπήδες,
οι κουμπήδες,
οι ρουμποκομπολογήδες.

Η ΣΥΚΙΑ

Η συκιά μας η διπλή,
η διπλογυριστή,
κάνει τα σύκα τα διπλά,
τα διπλογυρι-γυριστά.
Πάει ο σκύλος ο διπλός,
ο διπλογυρι-γυριστός,
να φάει τα σύκα τα διπλά,
τα διπλογυρι-γυριστά.

ΚΟΥΝΙΑ-ΜΠΕΛΑ

Κούνια, μπέλα
έσπασε η κουτέλα,
βγήκε μια κοπέλα,
που’ τρωγε σταφύλια.
Της ζήτησα μια ρώγα,
μου δωσε ένα μπάτσο,
έπεσα στο βάτο,
βγήκα το Σαββάτο.

Δημιουργήστε τραγουδάκια μαζί

Ξεκινήστε παίζοντας με μια λέξη που ξέρετε ότι αρέσει στο παιδί σας. Πείτε τη με πολλούς τρόπους – γρήγορα, αργά, δυνατά, χαμηλόφωνα. Αναπτύξτε κάποιο ρυθμό με αυτή και μετά πείτε κάτι για αυτή.

«Το σκυλάκι, το σκυλάκι,

Που είναι καφέ και ζωηρό,

Το σκυλάκι, το σκυλάκι,

Έφαγε το φαγητό».

Δημιουργήστε ένα τραγουδάκι χρησιμοποιώντας πολλές επαναλήψεις μαζί με τον νέο στίχο που θα παρεμβάλλεται κάθε φορά. Μην ανησυχείτε για τις ομοιοκαταληξίες, εκτός κι αν σας είναι εύκολο να τις δημιουργήσετε.

Πείτε τις λέξεις ξανά και ξανά και μετά προσπαθήστε να τις τραγουδήσετε. Δεν έχει σημασία το πώς ακούγονται. Στο παιδί σας θα εξακολουθεί να αρέσει ακόμα και αν δεν έχετε ιδέα του πώς να τραγουδάτε.

Όταν τα παιδιά αρχίζουν να τραγουδούν, τραγουδούν συνέχεια στον ίδιο τόνο. Μετά ανακαλύπτουν ότι οι φωνές τους μπορούν να είναι πιο ψηλές ή πιο χοντρές και αρχίζουν να τις ελέγχουν.

Τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο “Entertaining and educating your preschool child” που εκδόθηκε το 1987 από την Usborne Publishing Ltd.

Μετάφραση-επιμέλεια-διασκευή: Βασιλική Ψαρέλη και Σοφία Βαγενά