Οδηγός γονέων με παιδιά με σύνδρομο Αsperger/αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ατόμων με Σύνδρομο Αsperger/Διαταραχή Αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ);

Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger έχουν φυσιολογική γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη, χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από τα παιδιά με αυτισμό, αλλά συχνά συγκαλύπτουν παράλληλα και τις κοινωνικές τους δυσκολίες. Στο DSM-V, η Διαταραχή Asperger, εντάσσεται στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) μαζί με την Αυτιστική Διαταραχή και την Αυτιστική Διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς.

Κοινωνική Αλληλεπίδραση

Τα παιδιά με Asperger ενδιαφέρονται για κοινωνική επαφή, αλλά παρουσιάζουν αδεξιότητα στην προσέγγιση των άλλων και δυσκολία στη σύναψη φιλικών σχέσεων εξαιτίας:

• της έλλειψης ενσυναίσθησης (δηλαδή της ικανότητας να μπορούν να «μπουν» στη θέση κάποιου τρίτου).
• της έλλειψης κατανόησης των κοινωνικών κανόνων.
• της κυριολεκτικής ερμηνείας των όσων λένε οι άλλοι.
• της αδυναμίας τους στην κατανόηση της γλώσσας.

Λεκτική Επικοινωνία

• Έχουν ευχέρεια στον λόγο, αλλά μπορεί να χρησιμοποιούν «επίσημες» λέξεις που συχνά δεν ταιριάζουν στην περίσταση, δίνοντας την εντύπωση ενός «μικρού επιστήμονα».
• Έχουν ιδιόμορφο και παράξενο λόγο, καθώς και φωνή με μονότονη χροιά.
• Συζητούν σχεδόν αποκλειστικά για πολύ συγκεκριμένα θέματα που τους ενδιαφέρουν.
• Παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στο πραγματολογικό και στο σημασιολογικό επίπεδο της γλώσσας.
• Δεν κατανοούν το χιούμορ, τις μεταφορές, τις αλληγορίες, την ειρωνεία και τον σαρκασμό των άλλων.

Μη λεκτική Επικοινωνία

• Δυσκολεύονται στη διατήρηση βλεμματικής επαφής με τον συνομιλητή τους.
• Χρησιμοποιούν περιορισμένες ή ακατάλληλες εκφράσεις προσώπου και χειρονομίες.
• Στέκονται πολύ κοντά ή πολύ μακριά από τον συνομιλητή τους.
• Δυσκολεύονται στην κατανόηση και ερμηνεία των εκφράσεων του προσώπου και της γλώσσας του σώματος άλλων ατόμων (όπως χειρονομίες, βλεμματική επαφή, γκριμάτσες, στάση σώματος).

Επεξεργασία Συναισθήματος

• Όταν βρίσκονται σε κατάσταση άγχους, συνήθως ενεργούν χωρίς να σκέφτονται.
• Δυσκολεύονται στον έλεγχο των συναισθηματικών παρορμήσεών τους και γι’αυτό εμπλέκονται σε ακατάλληλες συμπεριφορές.
• Αναγνωρίζουν και κατανοούν απλά συναισθήματα (χαρά, λύπη, φόβο, θυμό), αλλά αποτυγχάνουν να τα εκφράσουν αυθόρμητα και κατάλληλα στην καθημερινότητά με αποτέλεσμα οι άλλοι να πιστεύουν ότι έχουν έλλειψη ευαισθησίας π.χ. μπορεί να αρχίσουν να γελάνε δυνατά ενώ βλέπουν ένα παιδί που κλαίει.
• Δυσκολεύονται να κατανοήσουν συναισθήματα που περιέχουν αντιφάσεις σε σχέση με τις γνώσεις, τις προσδοκίες τους και το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζονται, π.χ. πώς μπορεί ένα άτομο να αγαπά κάποιον και να του φωνάξει σε μια έκρηξη θυμού.

Ακαδημαϊκή Επίδοση

• Διάσπαση προσοχής.
• Συγκεκριμένη κυριολεκτική σκέψη και δυσκολία κατανόησης των αφηρημένων εννοιών.
• Δυσκολίες στην κατανόηση.
• Δυσκολίες στην επίλυση προβλημάτων και στην οργάνωση.
• Εξαίρετη μνήμη, πλούσιο λεξιλόγιο, καλή ακουστική και οπτική αντίληψη.
• Λεκτικός δείκτης νοημοσύνης υψηλότερος από τον πρακτικό δείκτη νοημοσύνης.

Τρόποι Αντιμετώπισης

• Προσπαθήστε να κατανοήσετε τους λόγους για τους οποίους το παιδί με σύνδρομο Asperger ενεργεί όπως ενεργεί. Κάποιες φορές τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται. Πίσω από μια αρνητική συμπεριφορά μπορεί να κρύβεται το άγχος και η ντροπή του παιδιού για την κοινωνική επαφή.
• Εξηγήστε στο παιδί ποια είναι η αρμόζουσα συμπεριφορά σε περίπτωση που δεν φέρεται όπως θα έπρεπε.
• Καθορίστε απλούς, ξεκάθαρους και κατανοητούς κανόνες αφού τους συζητήσετε πρώτα με το παιδί. Μιλήστε του για τις συνέπειες των πράξεών του ξεκάθαρα και λογικά όταν είναι διαθέσιμος να σας ακούσει.
• Ενισχύστε το παιδί κάθε φορά που ακολουθεί τους κανόνες και κάνει κάτι καλά. Η ενίσχυση θα πρέπει να είναι άμεση, συχνή, ισχυρή και σαφής.
• Μιλάτε πάντα με σαφήνεια στο παιδί και ελέγχετε την κατανόησή του ζητώντας του όταν χρειάζεται να επαναλάβει όσα είπατε.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει σε νέες εμπειρίες μαθαίνοντάς του ότι τα πράγματα δεν είναι μόνο άσπρα ή μαύρα και ότι καλό είναι πρώτα να δοκιμάζει και μετά να επιλέγει.
• Διευκολύνετε το παιδί να μάθει να είναι ευέλικτο στις συνήθειές του, γιατί είναι χρήσιμο να κατανοήσει ότι το πρόγραμμα μπορεί μερικές φορές να αλλάξει χωρίς προειδοποίηση. Μάθετε στο παιδί τους κοινωνικούς κανόνες και τις βασικές αρχές συζήτησης (π.χ. πώς να χαιρετά, πώς να ζητά το λόγο, πώς να αλλάζει το θέμα της συζήτησης, πώς να διακόπτει τον ομιλούντα, κλπ.) με κάθε ευκαιρία, στον δρόμο, στην αγορά, στο πάρκο και αλλού).
• Δημιουργήστε κατάλληλες συνθήκες για γνωριμία και δημιουργία σχέσεων με άλλα παιδιά (συμμετοχή σε δραστηριότητες, πρόσκληση για επίσκεψη στο σπίτι) και ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του σε ομαδικά παιχνίδια.
• Συνεργαστείτε μαζί του, τονίστε τα δυνατά του σημεία και δουλέψτε μαζί τα αδύναμα σημεία.
• Διατηρήστε την αίσθηση του χιούμορ σας. Αναζητήστε τρόπους να διασκεδάσετε μαζί.
• Αποφύγετε τις φωνές και τις τιμωρίες.
• Θυμηθείτε ότι ο νέος/α με Άσπεργκερ, εξακολουθεί να είναι ένα νεαρό άτομο με σκέψεις και συναισθήματα και εσείς είστε ο ενήλικας στον οποίο ο νέος θα απευθυνθεί για υποστήριξη και καθοδήγηση.
• Τα παιδιά που αναζητούν την αγάπη περισσότερο, θα την αναζητήσουν με τους πιο παράδοξους τρόπους.
• Μιλήστε του με ήρεμο τόνο φωνής και χρησιμοποιήστε κυριολεκτικό λόγο, που εξηγεί ακριβώς τι εννοείτε.
• Μην ζητάτε κάτι περίπλοκο και μην έχετε την απαίτηση να κάνουν πράγματα που απαιτούν πολλά βήματα, με τη μία φορά.
• Ενισχύστε το χιούμορ, τη δημιουργικότητα και το πάθος του παιδιού σας.
• Ειδικά με τους εφήβους, να είστε διαλλακτικοί και να διαπραγματεύεστε. Θυμηθείτε: οι αρνητικές συμπεριφορές συμβαίνουν επειδή το παιδί έχει χάσει τον έλεγχο και όχι επειδή έχει κακή πρόθεση.
• Αντιμετωπίστε ψύχραιμα την ανεπιθύμητη συμπεριφορά.
• Συγχωρήστε το παιδί σας και τον εαυτό σας καθημερινά.
• Προλάβετε μεγάλες διαμάχες πριν αρχίσουν. Επιδιώξτε να μην πυροδοτηθούν. Μία εποικοδομητική συζήτηση μπορεί να λάβει χώρα μόνο σε στιγμές ψυχραιμίας.
• Αν το παιδί σας έχει μια ψυχική κατάρρευση, το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάστε είναι να προσπαθήσετε να καταλάβετε τι την προκάλεσε. Το παιδί σας δεν το κάνει αυτό για να σας ενοχλήσει σκόπιμα αλλά επειδή έχει φτάσει στα όριά του. Αν αυτή η αναστάτωση αφορά αλλαγή σε μια ρουτίνα, καθησυχάστε το παιδί λέγοντάς του ότι δεν θα αλλάξει τίποτε άλλο για το υπόλοιπο της ημέρας.
• Οι μικρές ιστορίες μπορούν να φανούν πολύ χρήσιμες στη διδασκαλία των κοινωνικών δεξιοτήτων. Χρησιμοποιήστε και οπτικά βοηθήματα (εικόνες) ακόμα και κατά τη διάρκεια του διαλόγου.
• Είναι δική σας επιλογή το πώς θα αντιμετωπίσετε το σύνδρομο Άσπεργκερ. Μπορείτε να το θεωρήσετε ανικανότητα. Αλλά μπορείτε να το δείτε ως μια μοναδικότητα, μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Αυτό θα σας βοηθήσει να μην κατηγορείτε τον εαυτό σας, να έχετε λογικές προσδοκίες μειώνοντας τον θυμό σας και έτσι ανοίγει ο δρόμος για γονείς και δασκάλους να θεωρήσουν τους εαυτούς τους θεραπευτές και όχι “θύματα”.
• Φανταστείτε ότι το παιδί σας έπλεκε το εγκώμιό σας. Τι θα επιθυμούσατε να λέει για εσάς; Έχετε κατά νου αυτούς τους υψηλούς στόχους, όταν αλληλεπιδράτε με το παιδί σας. Τα παιδιά με Άσπεργκερ είναι τα πιο λαμπερά, χαρούμενα και αγαπητά παιδιά. Αν τα βοηθήσουμε να ανακαλύψουν τον δικό τους μικρό κόσμο, θα τα βοηθήσουμε να ενταχθούν πιο ομαλά στην κοινωνία.
• Στόχος είναι να μειωθεί το άγχος που συχνά βιώνουν. Προειδοποιήστε το παιδί ότι πρόκειται να ολοκληρώσει μια δραστηριότητα σε τόσα λεπτά.
• Μερικοί έφηβοι βιώνουν έντονα την έλλειψη φίλων και προσπαθούν σκληρά να κάνουν φιλίες και να τις διατηρήσουν. Αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Πολλοί έχουν φίλους. Οι κοινωνικές δεξιότητες θα πρέπει να διδαχτούν από εσάς και τους ειδικούς προκειμένου το άτομο να βρει μια θέση στον κόσμο. Αδράξτε όλες τις ευκαιρίες να εξηγήσετε τις κοινωνικές καταστάσεις ξανά και ξανά και κάποια στιγμή… θα δουλέψει!